Evin içinde toz olmasını kimse istemez. Ama uzay için aynı şey geçerli değil. Tam tersine uzay boşluğunda biriken toz yığınları anlam taşır. Hele bu tozun içinde su varsa… Yaşamın kaynağı olan su biz ve tüm canlılar için çok önemlidir. Heriot-Watt Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı şimdi önemli bir sorunun yanıtını bulmayı hedefliyor: Bütün bu su nereden geldi?
Kraliyet Gökbilim Topluluğu’ndan (Royal Astronomical Society -RAS-) Victoria Frankland: “Biz dünyadaki suyun Dünya tarihinin erken aşamalarında kuyrukluyıldızlar tarafından getirildiğini ve kuyrukluyıldızların da yıldızlararası malzemeden oluştuğunu düşünüyoruz” diyerek bilinen kurama dikkat çekiyor.
Su atomları (H2O) oksijen (O) ve yıldızlararası ortamda bolca bulunan hidrojenden (H) oluşur. Uzay söz konusu olduğunda ise suyun oluşmasında bir sorun ortaya çıkar. Yıldızlararası ortamda yer alan gaz tepkimeleri, düşük sıcaklık ve basınçla sınırlanır. Deneyler oksijen (O2) ya da ozon (O3) moleküllerinin uygun koşullarda hidrojen ile birleşebileceğinin mümkün olduğunu gösteriyor.
Ancak uydu gözlemleri ile evrendeki gaz kümelerinde ya çok az O2 ve O3 molekülleri bulundu ya da hiç rastlanmadı. Diğer taraftan oksijen atomunun (O) bolca bulunduğu görülmesine karşılık, bu moleküllerin hidrojen molekülleriyle birleşip suyu oluşturacak tepkimeyi sağlayamadığı da görüldü. Oksijen atomlarının yıldızlararası ortama göre yıldız oluşum bölgelerinde eksik olduğu da gözlendi.
Frankland ve Herio-Watt’daki meslektaşları yıldızlararası ortamın %1’inden fazlasında suyu oluşturacak gerekli tepkimeyi gerçekleştirecek yapının olduğuna inanıyor. Ayrıca bazı moleküllerin zaman içinde kirli buz gibi herhangi bir yapıyı kaplamış olabileceği de düşünülüyor. Bu su-buz kaplaması da tepkimelerde etkin rol oynayacaktır.
Heriot-Watt ekibi böylesi bir tepkimenin nasıl oluşabileceği yolundaki deneyleri yapabilecek, gerekli teknikleri uygulayabilecek ortam ve ekipmana sahiptir. Tek sorun yıldızlararası ortamda görülebilen mutlak sıfırın biraz üstündeki sıcaklıklara laboratuar koşullarında çıkılmasının güçlüğüdür.
Frankland: “Deneylerimizi laboratuvarlarda çok alçak basınç ve yıldızlararası ortamın düşük sıcaklıklarını mümkün olduğu kadar elde edilebilecek düzeyde gerçekleştiriyoruz. Bir vakum odasında kurduğumuz deneylerde -268 C dereden daha aşağı sıcaklıklarda buz ve toz tanelerinin yüzeylerindeki oksijen atomları ve moleküllerinin fiziksel ve kimyasal davranışlarını gören bir teknik kullanıyoruz” dedi.
Deneyler önce toz taneciklerinin çeşitli formlardaki oksijenle tepkimeye girerek su biçimlerini ortaya çıkardığını görmeye çalışmakla başladı. Bu araştırmanın son hedefi ise oksijen ile hidrojenin birleşip suyu oluşturmasını görmek olacaktır.
Frankland: “İlk deneyler toz taneciklerindeki buz kaplamasının nasıl geliştiğini gösteriyor ve buradan ilginç sonuçlara ulaşabileceğiz. Bu oksijen atomları buzlu manto içinde hapsolmuş gibi görünmektedir. Yapacağımız daha fazla deneyler ile suyu oluşturan atomlardan oksijen atomunun nerede olduğu sorusuna yanıt bulabiliriz.”
Kaynak: Science Daily
