ESO’nun VLT Tarama teleskopu üzerindeki OmegaCAM kamerası Sharpless 29 adı verilen bu ışıl ışıl yıldız doğumevinin yeni bir görüntüsünü aldı. Bu dev görüntüde, bulutsu içerisindeki sıcak genç yıldızlardan çıkan ışığı yansıtan, soğuran ve yeniden saçan kozmik toz ve gaz bulutları gibi birçok gökbilimsel olgu görülebiliyor.
Gökyüzünün fotoğraflanan bu bölgesi H II alanlarının Sharpless kataloğu olarak listeleniyor: burada yıldız oluşumu ile hüküm süren yıldızlar-arası iyonlaşmış gaz bulutları yer alıyor. Sh 2-29 olarak ta bilinen Sharpless 29, daha büyük komşusu Deniz Kulağı Bulutsusu yakınlarında, Yay takımyıldızı doğrultusunda yaklaşık 5500 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Görüntünün merkezinde görülen bulutsu NGC 6559 gibi oldukça aktif bir yıldız oluşum bölgesini de içeren çok sayıda gökbilimsel harikalara ev sahipliği yapıyor.
Merkezdeki bulutsu Sharpless 29’un en dikkat çekici özelliğidir. Sadece birkaç ışık yılı genişliğinde olsa da, bir yıldızlararası bulut içinde oluşan yıldızların verebileceği zararı gözler önüne seriyor. Buradaki sıcak genç yıldızların yaşı iki milyon yıldan az ve çevrelerine yüksek enerjili ışınım yaymakla meşguller. Bu enerji çevredeki toz ve gazı ısıtırken, yıldızlardan çıkan rüzgarlar doğdukları bölgeyi dramatik bir biçimde şekillendiriyor. Aslında bulutsu içerisinde bir boşluğa neden olan enerjik bir çift yıldız sistemi de bulunuyor. Bu boşluk genişleyerek yıldızlararası maddeyi bir araya topluyor ve kızılımsı bir yay-şeklinde sınır oluşturmalarını sağlıyor.
Sıcak genç yıldızların yoğun morötesi ışığına maruz kalan yıldızlararası gaz ve toz, bu enerji sayesinde parlak bir görünüm alır. Görüntüde yayılmış olarak görülen kırmızımsı ışıltı hidrojen gazı salınımından kaynaklanmaktadır, ışıltılı mavi renkler ise küçük toz parçacıklarının yansıtma ve saçma özellikleri nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bölgede salma ve yansıtmanın yanı sıra soğurma olayı da gerçekleşmektedir. Toz blokları bize doğru gelmekte olan ışığı engelleyerek arkasındaki yıldızları görmemizi engellemekte ve daha ince toz parçaları bulutlar içinde karanlık şerit benzeri yapıları oluşturmaktadır.
Sharpless 29’daki zengin ve farklı ortam gökbilimcilere üzerinde çalışmak üzere açık büfe fiziksel özellikler sunmaktadır. Yıldız oluşumunun tetiklenmesi, genç yıldızların toz ve gaz üzerindeki etkisi ve manyetik alanların çalkantıları gökyüzünün bu tek bölgesinde tümüyle incelenebilmektedir. Ancak genç ve büyük kütleli yıldızlar hızlı yaşayıp genç ölmektedir. Sonunda yaşamlarını süpernova şeklindeki bir patlamayla sonlandırarak geride gaz ve toz bakımından zengin bir kalıntı bırakmaktadırlar. On milyonlarca yıl içinde bu kalıntılar uzaklaştırılarak geride sadece bir açık yıldız kümesi kalacaktır.
Sharpless 29 ESO’nun Şili’de bulunan Paranal Gözlemevindeki VLT Tarama teleskopu (VST) üzerindeki OmegaCAM ile gözlenmiştir. OmegaCAM’in ürettiği görüntülerin gökyüzünde kapladığı alan NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu’nun gördüğü alandan 300 kat daha büyüktür ve morötesinden kırmızı-ötesine kadar geniş bir alanda gözlem yapabilmektedir. En ayırt edici özelliği ise Sharpless 29 gibi bulutsularda sıkça görülen, bir hidrojen atomundaki elektronun enerji kaybetmesiyle oluşan, oldukça kırmızı H-alfa tayf çizgisini gözleyebilmesidir.
|
|
|
|
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi, Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
