ESO’nun VLT Tarama Teleskopu üzerindeki OmegaCAM ile yakalanın bu manzarada Wolf-Lundmark-Melotte ya da kısaca WLM olarak bilinen yalnız bir gökada yer alıyor. Her ne kadar Yerel Küme’deki onlarca gökadanın bir parçası olsa da, WLM yalnız bir şekile grubun dış kısımlarında ve en uzaktaki üyelerinden biridir. Aslında, gökada o kadar küçük ve gözden uzak ki, belki de Yerel Küme’den hiç bir üyeyle — ya da belki de Evren’in tarihinde hiçbir gökada ile etkileşmemiş olabilir.
Amazon’daki yağmur ormanlarının derinliklerinde yaşayan hiç iletişim kurulmamış bir kabile ya da Pasifik okyanusundaki bir ada yerine, WLM çevresi tarafından çok az etkilenmiş ilkel gökadaların doğasına dair nadir bir bakış sunuyor.
1909’da Alman gökbilimci Max Wolf tarafından keşfedilen WLM yaklaşık 15 yıl sonra Knut Lundmark ve Philibert Jacques Melotte adlı gökbilimciler tarafından bir gökada olarak tanımlandı — bu da gökadanın takma adını açıklıyor. Sönük gökada Balina takımyıldızı doğrultusunda ve Yerel Küme’deki üç baskın gökadadan biri olan Samanyolu’ndan yaklaşık üç milyon ışık-yılı uzaklıkta yer alıyor,
WLM oldukça küçük ve şekilsiz, bu nedenle cüce düzensiz gökada sınıfında yer alıyor. WLM en geniş olduğu yerde yaklaşık 8000 ışık-yılına uzanıyor, buna 1996 yılında keşfedilen (eso9633) oldukça yaşlı yıldızların yer aldığı gökadanın halesi de dahil.
Gökbilimciler görece küçük ilk gökadaların kütleçekimi nedeniyle diğer gökadalarla etkileştiklerini ve çoğu durumda birleşerek daha büyük gökadaları oluşturduklarını düşünüyor. Milyarlarca yıl içinde, bu birleşme süreci günümüzde Evren’de yaygın olarak görülen büyük sarmal ve eliptik gökadaların oluşmasını gelmesini sağlamıştır. Bu şekilde bir araya gelen gökadalar insan topluluklarının binlerce yıl boyunca göç ederek daha büyük yerleşim bölgelerinde toplanmalarına ve sonunda günümüzün mega-şehirlerini ortaya çıkarmalarına benziyor.
WLM ise bunu tek başına yaptı, diğer gökadaların ve onların yıldız kümelerinin etkisinde kalmadan. Bu yüzden, dışardan kişilerle sınırlı etkileşimi olan gizli kalmış bir insan topluluğu gibi, WLM görece sakin bir doğal durumda” olup, yaşamı boyunca meydana gelen değişimler çevresindeki aktivitelerden büyük ölçüde bağımsız olarak gelişmiştir.
Bu küçük gökada çok sönük kırmızı yıldızlardan oluşan ve çevresindeki karanlık uzaya doğru genişleyen bir haleye sahiptir. Kırmızımsı tonlar gelişmiş yıldız yaşına işaret etmektedir. Halenin varlığı muhtemelen gökadanın kendi oluşumuna kadar gitmektedir, bu nedenle ilk gökadaları meydana getiren mekanizmalar hakkında ipuçları içermektedir.
WLM’nin merkezindeki yıldızlarsa, daha genç ve mavimsi görünmektedirler. Görüntüdeki pembemsi bulutlar genç yıldızlardan gelen yoğun ışımanın hidrojen gazını iyonlaştırdığı bölgeler olup, kırmızının özel bir tonunda ışıldamalarına neden olmaktadır.
Bu ayrıntılı görüntü, görünür ışıkta gökyüzünü taramaya adanmış 2.6-metre ayna çaplı bir teleskop olan ESO’nun Şili’deki VLT Tarama Teleskopu (VST) üzerindeki geniş alan görüntüleyicisi OmegaCAM ile alınmıştır. OmegaCAM üzerindeki 32 adet CCD algılayıcı 256-milyon piksellik görüntüler oluşturmakta ve böylece görünür evrene ait oldukça ayrıntılı ve geniş alan görüntüleri sunmaktadır.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
