ESO Şili’deki Çok Büyük teleskop tesisinde bulunan aygıtları yakın yıldız sistemi Alpha Centauri’deki gezegenlerin araştırılmasında kullanmak üzere uyarlıyor. Sistemdeki gezegenler Breakthrough Starshot girişimiyle hayata geçirilecek minyatür uzay araçlarının fırlatılacağı hedeflerden biri olabilir.
Genel Müdür Tim de Zeeuw tarafından temsil edilen ESO ile Girişim Yürütme Direktörü Pete Worden başkanlığındaki Breakthrough Ödüllendirme Kuruluşu arasında bir anlaşma imzalandı. Anlaşma, ESO’nun Çok Büyük teleskobu (VLT) üzerindeki VISIR (VLT kırmızı-ötesi Görüntüleyicisi ve Tayf-ölçeri) aygıtında, yeryüzüne en yakın yıldız sistemi olan Alpha Centauri etrafındaki potansiyel yaşanabilir gezegenleri arama yeteneğini büyük ölçüde arttırabilmek için bir takım değişiklikler yapılmasını içeriyor. Yine anlaşma gereğince 2019 yılında araştırma programı için teleskop zamanı tahsis edilecek.
Alpha Centauri sistemindeki üçüncü ve en sönük yıldız olan Proxima Centauri etrafında 2016 yılında keşfedilen Proxima b gezegeni de bu araştırma için itici bir güç olmuştur.
En yakın ötegezegenlerin nerede olduğunu bilmek Nisan 2016’da başlatılan araştırma ve mühendislik programı Breakthrough Starshot projesinin ana hedeflerinden biri. proje ile bir nesil içerisinde oldukça hızlı ışık-itki sistemine sahip “nano-araç” türü uyduların Alpha Centauri sistemine ulaşabileceği gösterilmek isteniyor.
Yaşanabilir bir gezegenin tespit edilebilmesi gezegen sistemindeki yıldızın aşırı parlaklığı nedeniyle oldukça zor bir işlemdir. Bunu daha kolay hale getirmenin bir yolu orta-kırmızı-ötesi dalgaboyu aralığında gözlem yapmaktır, bu bölgede yörüngedeki gezegenin ısısal özellikleri ev sahibi yıldızla olan parlaklık farkını büyük ölçüde azaltmaktadır. Ancak kırmızı-ötesinde bile yıldız halen gezegenden milyonlarca kez daha parlaktır, bu nedenle göz kamaştırıcı yıldız ışığını azaltmaya yönelik teknikler gerekmektedir.
VLT üzerinde bulunan orta-kırmızı-ötesi aygıtı VISIR uyarlamalı optik yöntemini kullanarak görüntüleme kalitesini büyük ölçüde artıracak bir performans sağlayacak ve taççeker adı verilen yöntemle yıldız ışığını örterek potansiyel yersel gezegenlere ait sinyalleri ortaya çıkaracak. Breakthrough Girişimi çalışma süresince geliştirme ücretini ve gerekli teknolojinin büyük kısmını karşılarken ESO da gereken gözlem yeteneği ve zamanını sağlayacak.
Münih’teki Kampf teleskop optiği (KTO) tarafından üretilecek olan yeni donanım bir dalga-önü alıcısı ve yeni nesil dedektör kalibrasyon aygıtı içeriyor. Ek olarak, Liege üniversitesi (Belçika) ve Uppsala üniversitesi (İsveç) ile ortaklaşa geliştirilecek olan yeni bir taççeker için de planlar yapılıyor.
Diğer yıldızların etrafındaki yaşanabilir gezegenlerin tespit edilmesi ve araştırılması gelecekteki Avrupa Aşırı Büyük teleskobunun (E-ELT) temel bilimsel hedeflerinden biridir. Samanyolu’ndaki geniş ölçeklerde bir gezegenin görüntüsünü elde edebilmek için E-ELT’nin büyük boyutları gerekli olmasına rağmen, VLT’nin ışık toplama gücü en yakın yıldız Alpha Centauri’nin etrafındaki bir gezegeni görüntülemek için yeterlidir.
VISIR için yapılacak olan geliştirmeler sırasında elde edilen bilgiler E-ELT’ye takılacak olan METIS aygıtına transfer edilebilecek. E-ELT’nin devasa boyutları METIS aygıtının Alpha Centauri etrafında varsa Mars boyutlarındaki ötegezegenlerin tespit edilebilmesini sağlayacağı gibi, diğer yakın yıldızların etrafındaki potansiyel gezegenlerin de araştırılmasını mümkün hale getirecek.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi Mersin)
