Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Venüs Express uzay aracı Venüs’te aktif volkanik hareketlerin kanıtlarını sundu. Gezegenin kalın atmosferi yüzeyinin görülmesini engeller, ancak önceki Venüs görevlerindeki radar gözlemlerinde yüzeyin antik lavla örülü olduğu ve çok sayıda volkan olduğu belirlenmişti.
Dünya ile benzer büyüklükte olan Venüs’de bu yüzden bir iç ısıtma mekanizması olması muhtemeldir. Uzaya kaçan ısı nedeniyle sıcaklığın düşmesi beklense de volkanik hareketler nedeniyle sabit kalmaktadır.
Bazı modellere göre gezegenin evrimi yaklaşık 500 milyon yıl önce yoğun lav akışları nedeniyle değişti. Bu akışların günümüzde devam edip etmediği ise henüz anlaşılamamıştır.
Sekiz yıldır Venüs’ü gözleyen Venüs Express aracı bu önemli soruyu çözmek için gezegeni farklı dalga boylarında gözledi.
2010 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre gezegen üzerinde üç farklı volkanik bölge ve onların çevresindeki kızılötesi ışımanın farklı olduğu ortaya konuldu. Bu ise taze lav akıntılarının varlığı olarak yorumlandı. Bu taze akıntıların 2,5 milyon yıl yaşında olduğu belirlenmesine karşılık gezegendeki aktif volkanizma hareketliliğiyle ilişkisi kurulamamıştı.
Bunun ardından önemli bir ipucuna 2012’de ulaşıldı: 2006-2007’den itibaren üst atmosferde kükürt dioksit artışı tespit edildi. Rüzgâr değişimleri buna neden olabilirdi ancak araştırmacılar bundan daha çok kükürt dioksit artışını volkanik hareketlere bağlamıştı.
Gezegenin yüzey parlaklığı atmosferle yüzey arasındaki ısı emisyonuyla eşleştirmek için Venüs İzleme Kamerasının (VMC) yakın-kızılötesi dalga boyuyla alınan verilerdeki değişimler izlenerek tespit edildi.
Max Planck Enstitüsü Güneş Sistemi Araştırmaları Merkezi’nden Eugene Shalygin: “Yüzeydeki bir çok noktanın aniden ısınıp soğuduğunu gördük” diyor.
“Bu noktaların tektonik zorlanma olan dördünde sıcaklığın günden güne değiştiğini gördük. Aktif volkanizma için elde ettiğimiz kanıtlardan biri buydu.”
Sıcak noktalar Ozza ve Maat Dağı yakınındaki Ganiki Chasma stres alanı üzerindedir. Bu tür bölgeler genellikle kabuk altındaki magmanın yükselmesiyle oluşan çatlaklarla doludur. Bu süreçte kırıklar boyunca sıcak malzeme yüzeye lav akıntısıyla çıkar.
Çalışma ekibinden Wojciech Markiewicz: “Venüs’ün kalın bulutları arasında bu gözlemleri yapmak için uzay aracının yeteneğinin son sınırı kullanıldı. VMC’nin görevi yüzeydeki sistematik değişimleri gözlemek olduğundan zamanla sıcaklığı değişen bölgeler açıkça görüldü” diyor.
VMC verilerinde 100 km’den daha geniş alanlar gözlenmesine karşılık sadece bazı noktalarda sıcaklık değişimleri farkedildi. Örneğin ‘Cisim A’ olarak belirtilen sıcak noktanın 830 0C dolayında olduğu ölçüldü. Gezegenin ortalama sıcaklığı 480 0C’dir.
Ganiki Chasma stres bölgesi gezegenin jeolojik açıdan en aktif alanlarından biridir.
ESA’nın Venüs Express projesi araştırmacılarından Håkan Svedhem: “Nihayet Güneş Sistemi’nde en aktif volkanik hareketliliğin Venüs’te olduğunu gördük” diyor.
“Çalışmamız en yakın komşumuz Venüs’ün hala etkin olduğunu ve değişken bir yüzeye sahip olduğunu gösteriyor. Bu da Dünya ile Venüs’ün birbirinden farklı evrimsel geçmişleri olduğunu gösterir.”
