Gökbilimciler 2000 yılının Kasım ayında ESO’nun Çok Büyük Teleskobu (VLT) ile keşfedilen bir nesnenin bir yıldızın Tip Ia süpernovası şeklinde patlayan yıldızdan oluştuğundan şüphe etmeye başladılar. Tip Ia süpernovası, ikili yıldız sistemindeki bir yıldızın diğer yıldızdan madde çalması sonucunda şişerek, basıncın kütle çekimine galip gelip yıldızın süpernova şeklinde patlamasıyla oluşuyor. Buradaki ilginçlik nesneyi oluşturan patlayan yıldızın karanlık enerji çalışmalarına katkı sağlayacağı görüşünde yatıyor.
Cape Down Üniversitesi’nden Patrick Woudt, “Astrofiziğin en önemli sorunlarından biri de ne tip bir yıldız sisteminin Tip Ia şeklinde patlayacağının henüz bilinememesidir. Evrenin karanlık madde tarafından itildiği ve bu yolla genişlediğine yönelik bir kanıtı bu süpernova bize sağlayabilir” diyor.
Bir beyaz cücenin yapısında çoğunlukla helyum gazı bulunur. Beyaz cüceye eşlik eden diğer yıldızdan beyaz cüceye akan hidrojen sonucunda süpernova patlaması gerçekleşir. Pupa Takımyıldızındaki V445 nesnesindeki hidrojen gazı eksikliği, süpernovanın Tip Ia olduğunu doğrular gibi görünüyor.
Kasım 2000’de nova önceki parlaklığının 250 katı kadar parlaklaşınca fark edildi. ESO’nun VLT’si ile iki yıllık zaman içerisinde detaylı görüntüler elde edildi. Görüntü başta ortada dar bir bel ve iki yanında dairesel birer kanat olarak göründü. İki kanat saatte 30 milyon km’lik bir hızla yayılmaktadır. Patlama sonrasında oluşan bu tozlu kabuğun ortasında belli belirsiz iki yıldız parıldamaktadır.
“Gözlenen nesnenin bizim için ne kadar zor ve küçük olduğunu şöyle örneklendirebiliriz. 40 km kadar uzaklıktaki bir madeni parayı görmek gibi. Optik kalitesi yüksek olan ESO’nun VLT’si ile bu kadar ayrıntılı bir çalışmayı yapabiliyoruz” diyor Warwick Üniversitesi’nden Danny Steeghs.
Bir yıldız ömrüne görkemli bir havai fişek gösterisi gibi süpernova olarak patlayarak son verebilir. Genişleyen evreni iten karanlık enerji hakkında bilgiye de evrendeki Tip Ia süpernovaları ile ulaşılabilir.
Tip Ia süpernovalarının en belirleyici özelliği yapılarında hidrojen olmamasıdır. Ancak biliyouz ki evrende en bol bulunan element hidrojendir. Büyük olasılıkla bu tür süpernovalar biri Güneş’in de sonunda oluşacağı beyaz cüce olan iki yıldızdan oluşan ikili yıldız sistemlerinde görülür. Beyaz yıldız bir kan emici (vampir) gibi arkadaşı olan yıldızı emip bir süre kararlı yapısını yitirecektir. Sonuç; dev bir patlama.
Ancak burada beyaz cücede maddenin birikmesi basit bir işlem değildir. Madde beyaz cücenin yüzeyinde birikir. Eğer biriken bu madde yüzeyde fazla kalırsa nova olarak uzaya püskürür. Beyaz cücenin aldığı madde bu tür küçük patlamalarla dengeyi sağlayamayacak kadar çoksa o zaman süpernova gerçekleşir.
Bizden 25 bin ışık yılı uzaklıktaki V445, 10 bin Güneş parlaklığı kadar parlamaktadır. Bu olay merkezdeki bir beyaz cücenin arkadaşı olan diğer yıldız tarafından sürekli beslendiğini gösterir. Buna göre V445’de yakın zamanda küçük nova patlamaları ya da büyük bir süpernova patlaması oluşabileceği yönünde ciddi yorumlar yapılıyor.
Kaynak: ESO
