Tuhaf Bir Sinyal Yakalandı (Mı?)

Rus gökbilimciler 94 ışık yılı uzaktaki bir yıldız sisteminden farklı ve tuhaf bir radyo sinyali alınca konu bir anda gündeme oturdu. Çoğu haber sitesi “uzaylılar sinyal yolladı” anlamına gelecek başlıklar attı. Peki, neydi bu olay. İşin aslına bakalım..

Keşifle ilgili henüz bir makale yok, en azından ben göremedim. Üstelik şu an tartışmalı bir keşifle karşı karşıyayız, çünkü kaynağını bir komiteye sunulan veri bilgisinden alıyor. Bu veriler ise onay sürecinden henüz geçmedi. Yani kesin diye bir şey yok. Sinyal var mı, belli değil. Sinyal varsa kim ya da ne gönderdi, belli değil. Yazıyı bunları aklınızın bir köşesinde tutarak okumanızda fayda var.

Güneş ile hemen hemen aynı boyutlara sahip ancak ondan birkaç milyar yıl daha yaşlı ama olan HD 164595 yıldızından, Kafkasya’nın kuzeyinde Caucasus dağlarındaki Zelenchukskaya’da bulunan RATAN-600 adlı radyo teleskopu bir sinyal yakaladı. Yıldızın Neptün büyüklüğünde, ancak yaşam için elverişsiz olan yörüngede dolanan (yıldızına sadece 3 milyon km uzakta**) bir gezegene sahip olduğu biliniyor. Buna karşılık henüz bilinmeyen başka gezegenleri de olabilir, özellikle yaşam alanı içinde.

Sinyali ele alan araştırma sonuçları, Rus gökbilimcilerin yanı sıra İtalyan araştırmacı Claudio Maccone tarafından, uluslararası oluşturulmuş SETI komitesine sunuldu. Maccone, sunumunda geçtiğimiz günlerde HD 164595’den alınan sinyalle ilgili bir dosyayı SETI çalışanlarına bir e-posta da iletti.

Detaylar ve sorular

İlk soru şu olmalı: Bu sinyal gerçekten HD 164595 yıldız sisteminden mi geliyor? 577 metre çapındaki RATAN-600 teleskopunun oldukça sıra dışı bir tasarımı ve bundan dolayı alışılmadık bir şekli vardır. Bu teleskop 11 GHz frekanslı ve 2,7 cm dalga boyunda ilginç bir sinyal yakaladı. Sinyalin nereden geldiğini anlamak bu teleskop üzerinden çok zordur. Teleskop oldukça geniş alanda gözlem yapmaktadır. Farklı zamanlarda alana ait sinyaller karşılaştırılarak sonuca ulaşıldı. Sinyalin geldiği bölgenin analizi bu yıldızı gösterdi. Eğer bu sinyal gerçekse Dünya’ya kadar ulaşabilmesi için muazzam bir enerjiye sahip olması gerekir: tam 50 trilyon Watt. SETI’den Amerikalı gökbilimci Seth Shostak: “Bu kadar enerji Dünya’daki tüm enerji santrallerimiz, uçaklarımız, otomobillerimiz, gemilerimizde bulunan toplam enerjiden daha fazla” diyor.

Diğer soru ise sinyalin özellikleri üzerine. Gözlemler 1 GHz bant genişliğine sahip bir alıcı ile gerçekleşti. Bu normal şartlarda SETI’nin kullandığı bant genişliğine göre bir milyar kat, bir televizyon sinyalinden 200 kat daha geniştir. Sinyalin gücü ise 0,75 Jansky, başka bir ifadeyle “zayıftır.” Sinyalin zayıf olmasının nedeni ise HD 164595 yıldızının uzaklığı ve Rus alıcısının çok geniş bant genişliği nedeniyle sinyali “seyreltmesi” olabilir. Bu olay çok malzemeli pastanın içindekileri ayırt etmeye benzetilebilir. Geniş bant alıcıları güçlü dar bant alıcılarına göre çok daha fazla tür sinyal toplayabilir.

Böyle bir sinyalin geldiği yerde güçlü bir verici olması gerekir. Ne kadar güçte olduğuyla ilgili iki ilgi çekici durum söz konusudur.

1. Her yöne yayın yapılıyorsa verici 100 milyar kere milyar Watt gücünde olmalıdır. Bu ise Dünya’ya düşen güneş ışığının yüzlerce katıdır ki, açıkçası böyle büyük bir sinyalin kaynağı şu ana kadar sahip oluğumuz enerji kaynaklarının çok ötesinde güce sahip demektir.
2. Sinyal iletim yöntemi kullanılmış olabilir. Bu gerekli gücü azaltırken iletimi sağlayan antenin çok büyük olmasına yol açar (Yani enerjiyi uzak bir antene yollayıp oradan yayılmış olması). 1000 metrelik Arecibo anteni boyutlarında bir anten kullansanız dahi insanlığın kullandığı tüm enerjiden daha fazlasını bir anda iletmeniz gerekir.

Her iki senaryo da yapabileceklerimizin çok ötesinde bir çaba gerektirir. Üstelik böyle güçlü bir sinyali yollayanlar neden Güneş Sistemini seçsin, bunu da anlamak zor.

Akıllı bir uygarlıktan mı geliyor?

Keşfi gerçekleştirenler başta bir E.T.* bulduklarından şüphelendi. Ancak daha sonra konunun ayrıntılarına ulaşılınca başka seçeneklerinde olabileceği görüldü. Ekip şimdi olaya daha dikkatli yaklaşıyor.

Allen teleskop dizisi ile 28 Ağustos akşamından itibaren HD 164595 yıldızı izlenmeye başlandı. Ancak şu ana kadar herhangi bir sinyal yakalanamadı.

Allen, Rus alıcısı gibi geniş bantta gözlem yapamadığından büyük bir alanın taranması gerekiyor. Gözlemlerin sonucunda ufak bir sinyal bile tespit edilse SETI ve radyo gökbilimcileri için yıldız iyi bir hedef olabilir. Allen gözlemleri devam ediyor.

Keşifle ilgili kayda değer ilk sinyal 2015 yılının Mayıs ayında alındı. Ancak keşfi gerçekleştiren gökbilimciler dedikodulara neden olmamak için duyuru yapmadı, bekledi. Gözlemler devam etti. Bu sinyal dünya dışı kökenli görünmekle birlikte, ayrıntılarına devam gözlemleriyle ulaşılabilir. Henüz bu yapılmadı.

Bu sinyal akıllı bir uygarlık tarafından gönderilmiş olabilir mi? Elbette bu mümkün ve akla gelen ilk seçenek. Ancak bunun dışında başka seçeneklerde mevcut.

Örneğin kütle mercekleme etkisi. Bu yıldız daha uzaktaki bir yerden gelen enerjiyi toplayıp mercek etkisi göstererek yaymış olabilir.

Claudio Maccone’ye göre bu büyük bir olasılıkla E.T. değil. “Rus  alıcısının astigmat yani bozuk görmesi, sinyalin o yıldız kaynaklı olduğunu garanti edemez. Normal bir teleskop gökyüzünde küçücük bir noktaya bakabilir. Ama RATAN-600 çok geniş bir alana bakabiliyor, daha küçük alanları göremiyor” diyor.

“Bu, yerde dağılmış durumdaki yumurtaya bakıp, kaçıncı kattan atıldığını tahmin etmeye benziyor.”

“Ancak, SETI alıcılarının henüz sinyali yakalayamamış olması ise bir hata yapılmış anlamına gelmez. SETI alıcıları doğru kanalı bulamamış olabilir.”

Sinyalin kökeni hakkında kesin bilgi için bir süre beklemek gerekecek.

Not:

*1982 yılında çekilmiş bir bilim kurgu filmi. Filmde bir uzaylının Dünya’yı ziyaret edişi konu ediliyor.

**Dünya’nın Güneş’ uzaklığı 150 milyon km kabul edilir.

Kaynaklar:

SETI

Science Alert