Uzak bir gökadadaki bir yıldız tipik bir şekilde toz örtüsü içinde patlayarak yaşamını bitirdi. Ancak Ohio Üniversitesi’ndeki araştırmacılar bu olayın önemli belirtiyor. Patlama normal bir süpernova olsaydı gökada içinde kendini parlaklığı ile ele verecekti.
Prof. Christopher Kochanek ve ekibinin 2007 yılının Ağustos ayında gördüğü süpernovanın ayrıntılı incelemesi ancak Spitzer Uzay Teleskopu ile yapılabildi.
Gökbilimciler aslında Aktif Gökada Çekirdeklerini (AGN) ve bu gökada merkezlerindeki süper kütleli karadelikleri arıyordu. AGN içindeki karadelikler emdiği madde miktarına göre büyük oranlarda ısı yayar. Gökbilimciler özellikle sıcaklık farkı görülen yerleri arıyordu ki bu sıcaklık farkının nedeni karadeliğe düşen madde olabilir.
Ohio Üniversitesi’nden Szymon Kozlowski normalde bu şekilde bir süpernova beklemediklerini belirtiyor. Süpernovalar genel olarak ısı değil ışık enerjisi yayar.
Ancak 3 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir gökadada görülen sıcak bir noktanın AGN’ye ait tipik bir sıcaklık noktası olmadığı belirlendi. Hawai’deki 10 m’lik teleskopu kullanan gökbilimciler gökadadan gelen ışığın tayfı bir AGN varlığını işaret etmediğini gördüler.
Çok yüksek sıcaklık ilk altı ay boyunca gözlendi ve Mart 2008’de gözden kayboldu ki bu gözlenen nesnenin bir süpernova olduğuna ilişkin bir kanıttı.
“Güneş’in ömrü boyunca yayacağı enerjiyi bu cisim sadece altı ayda yaydı” diyor Kozlowski.
Gökbilimciler bu kadar enerji yayabilen bir süpernovanın ancak bir hipernova olabileceğini söylüyor. Nesnenin sıcaklığı ise 700 C derece (Venüs’ten biraz daha sıcak) dolayındaydı. Bu da gökbilimcilerin aklına yeni bir soru getirdi: Nesnenin ışık enerjisini ne emiyor ve ısıyı ne dağıtıyor?
Yanıt: Bir miktar toz.
Spitzer’in bölgeyi incelemesiyle bu sonuca ulaşan gökbilimciler tozun kısmen sardığı süpernovayı ne çeşit bir yıldızın oluşturduğunu bulmaya çalıştı. Böylece yıldızın Güneş’ten 50 kat daha büyük bir dev olduğu belirlendi. Böylesi büyük yıldızlar yaşamlarının sonlarına doğru yakınlarındaki toz bulutlarını püskürtür.
Bu özel kararlı yıldız en az iki kez püskürmüş olmalı-biri 300 yıl kadar önce ve diğer 4 yıl önce. Her iki püskürme sonrasında yıldızın çevresinde iki farklı kabuk içinde bir miktar gaz ve toz kaldı. Dış kabuk 300 yıl önceki patlamayla ve iç kabuk yani yıldıza daha yakın olanı ise 4 yıl önce oluştu.
“Biz dış kabuğun opak (ışık geçirmeyen madde) olduğunu ve bundan dolayı da iç kabuktan yayılan enerjiyi çekerek ısındığını düşünüyoruz” diyor Kochanek.
Spitzer süpernovayı çevreleyen sıcak toz bulutunu gösterdi.
Ohio Üniversitesi’nden Prof. Krzysztof Stanek bu olayın uzak geçmişte yıldızın kendi tozunda yeni yıldız oluşumlarını önlediğini belirtiyor.
Böylesi süpernovalar 2009 yılının Aralık ayında göreve başlayan WISE (Geniş alan kızılötesi tarayıcısı) ile daha fazla görülebilecek. “Ne aradığımızı bilirsek bu sayı daha da artacaktır” diyor Kozlowski.
Güneş ve Dünya’nın gökadaya bakış yerine göre gökbilimciler böyle bir olayı çıplak gözle oluşurken göremez. Ancak Kochanek yine de bu tür yıldızları görebileceğimize inanıyor. Yıldızdaki patlamanın iç kabuktan dış kabuğa ulaşması zaman alacaktır. İşte o zaman Dünya’dan bunu görmek için yeterli zamana sahip olabiliriz.
Kochanek: “Samanyolu içerisinde en parlak yıldız sistemi olan Eta Carinae bir süpernova şeklinde patlarsa bu iyi bir örnek olacaktır” diyor.
Eta Carinae 7500 ışık yılı uzaklıkta yer alıp yıldızın çevresi Homunculus Bulutsusu ile örtülüdür. Gökbilimciler bu iki yıldızı çevreleyen toz bulutunun 1840’da büyük bir püskürmeyle oluştuğunu ve yakın zamanda ikinci bir patlamaya uğrayacağını düşünüyor.
Kaynak: Spitzer
