TESS Ötegezegen keşif uydusu üçüncü ayına girerken üçüncü gezegenini buldu. 53 ışık yılı uzaklıktaki bir cüce yıldız çevresinde dolanan gezegen üç Dünya büyüklüğünde olup bir de kuyruğu sahip!
HD 21749b adlı yeni gezegen TESS’in keşfettiği diğer iki gezegene göre daha uzun yörünge dönemine sahip: 36 gün. Diğer iki gezegenden, Pi Mensae b bir süper Dünya olup 6,3 gün ve LHS 3844b karasal gezegen olup 11 saatlik yörünge dönemine sahip.
Yeni gezegen yıldızına çok yakın olmasına karşılık yaklaşık 1500C gibi diğerlerine göre daha düşük sıcaklığa sahip.
MIT’in Kavli Astrofizik ve Uzay Araştırmaları Enstitüsünden Diana Dragomir: “Bu, parlak bir yıldızın çevresinde bildiğimiz en küçük ve havalı gezegen. Sıcak gezegenlerin atmosferleri hakkında çok şey biliyoruz, ancak yıldızından biraz uzakta dolanan küçük gezegenleri bulmak zor. Bunlar daha soğuk olduklarından hakkında bildiklerimiz ise sınırlı. Şimdi bir fırsat yakaladık ve bunu değerlendirmek istiyoruz” diyor.
Gezegen, Dünya’nın yaklaşık üç katı büyüklüğünde ve “alt-Neptün” sınıfında yer alıyor. Gezegenin ilginç bir özelliği de 23 Dünya büyüklüğündeki kuyruğu. Gezegenin karasal olması ve yaşam barındırabilmesi ise mümkün değil. Büyük olasılıkla Neptün veya Uranüs atmosferine göre çok daha yoğun olan bir tür gazdan oluşmuş.
Dragomir: “Gezegenin, Neptün ve Uranüs gibi çoğunlukla hidrojenden oluştuğunu düşünmüyoruz. Muhtemelen kalın atmosferinde su yoğun şekilde bulunuyor” diyor.
Araştırmacılar yıldızın çevresinde henüz teyit edilmemiş olmakla birlikte 7,8 günlük yörünge dönemine sahip başka bir gezegen olduğunu düşünüyor. Bu gezegen onaylanırsa TESS ilk kez bir Dünya büyüklüğünde gezegen keşfetmiş olacak.
Orada Bir şey Var!
Nisan 2018’de fırlatılan TESS yakın 200 bin yıldızın ışığındaki anlık azalmaları tespit edecek. Bu tür değişimler çoğunlukla bir gezegenden kaynaklanır.
İki yıllık görev süresi boyunca TESS gökyüzünü bir küre oluşturacak şekilde dilim dilim tarayacak. İlk veriler 25 Temmuz ve 14 Ekim tarihleri arasına ait. Bu veriler araştırmacılara sunulmuş durumda.
İşte bu veriler eşliğinde Dragomir HD 21749 yıldızının ışığında bir miktar azalma gözledi. Uydu her 27 günde bir aynı bölge verileri gözlediğinden gezegeni uzun dönem boyunca izlemek mümkün değil. Gezegen yer değiştirdiğinden TESS’in gözlemediği başka bir alana geçmektedir.
Bu nedenle gözlem verilerinin bir gezegene mi yoksa yıldızdaki bir aktiviteye mi ait olduğu başta anlaşılamadı. Bunun için oldukça yüksek hassas gözlem yapabilen Şili’deki büyük yer merkezli HARPS teleskopu devreye sokuldu. Bu teleskop dikine hız adı verilen yıldızdaki salınımı ölçmektedir.
Dragomir: “On yıl önce bu yıldız sistemine bakılmış ve bir şey bulunamamıştı. Biz ise orada bir gezegen olduğunu biliyorduk.”
Yıldız dedektifleri
Araştırmacılar HARPS verilerine bakarak yıldızda her 36 günde bir tekrarlayan bir sinyal yakaladılar. Bu aralık TESS’in fark edeceği dönemden uzundu ve o nedenle TESS ikinci gözlemini yapamamıştı. Verilere göre sadece 3 gün sonra 36 günlük bir geçiş süresi daha gerçekleşecekti. Ancak bu gerçekleşmedi.
Dragomir: “Tamamen hayal kırıklığı. Buna rağmen veri setini ele alıp tekrar incelediğimizde ikinci geçişin sürenin sonunda olduğunu fark ettik. Yani onu bulduk.”
Eldeki ilk geçiş verisiyle ikincisi karşılaştırılınca 36 günlük yörünge döneminin uyduğu saptandı.
Dragomir: “Oldukça fazla sayıda dedektiflik çalışması yapıldı. Şanslıydık ve sinyalleri yakaladık. Üstelik oldukça nettiler.”
Bulguları bir kez daha doğrulamak ve gezegenin kütle ve yörüngesini kesinleştirmek amacıyla Şili’deki Magellan teleskopu üzerindeki Gezegen Bulucu Tayfölçeri aletine başvuruldu.
TESS araştırmacıları, iki yıl sonunda yer merkezli teleskoplarla birlikte en az 50 adet dört Dünya büyüklüğünden daha küçük kütleli gezegen bulmayı hedefliyor.
Dragomir: “Şimdilik üç gezegen keşfettik ama araştırmacıların elinde işlenmesi gereken çok fazla veri var. Şimdilik iyi gidiyoruz ve TESS’in küçük gezegen çeşitliliği hakkında daha fazla bilgi vereceğinden eminiz.”
