İki milyar ışık yılı uzaklıktaki bir yıldız kozmik zaman ölçeğinde göz açıp kapatma süresine denk gelen milyon yıllık savaşı kaybetti ve çöktü. Kütle çekim kuvvetine yenilen yıldız süpernova patlaması sonrası bir karadeliğe dönüştü. Doğan karadelik ise 19 Aralık 2016’da NASA’nın Neil Gehrels Swift Gözlemevi tarafından yaydığı gama ışınları sayesinde fark edildi.
Patlama sonrası oluşan kaynaktan yayılan gama ışınları yedi saniye içinde yok olurken, X-ışını, görülebilir ışık ve radyo dalgaları gibi uzun dalga boylu dalgalarla parlamayı sürdürdü. Kaynak GRB 161219B olarak adlandırıldı.
Son olarak ALMA ile yapılan ek gözlemlerle ayrıntılar fark edilmeye başlandı. ALMA ile milimetre altı dalga boyunda yapılan gözlemlerle kaynaktan yayılan jetlerin çevredeki toz ve gazla iletişimi gözlendi.
Bu ek gözlemlerle gökbilimciler kozmik patlamanın ilk zaman aralıklı filmini üretti. Patlama sonrasındaki uzun süreli ters şok dalgası bu sayede fark edildi. Normalde birkaç saniye sürmesi gereken ters şok neredeyse bir gün süreyle devam etti.
Gama ışını patlaması sonrası püsküren malzeme jeti bir gaz içinden geçerken ters şok oluşturur. Bu kaynaktan uzaklaşan malzemenin yavaşlamasına ve jetin arkasında bir şok dalgası oluşmasını sağlar.
Genel olarak jetlerin birkaç saniyeden fazla sürmemesi gerektiğinden ters şok da kısa süreli olmalıdır. Ancak durum bu değil!
GRB 161219B’deki uzun süreli ters şokun sebebi henüz bilinmiyor. Ancak jetin içindeki malzemenin yavaş hareket etmesi buna neden olmuş olabilir. Ters şok bir hafta içinde tamamen kayboldu.
Süpernova sırasında oluşan yoğun parlaklık şok dalgasının görülmesini engellemişti. İşte, ALMA gözlemlerinin önemi bu noktada ortaya çıkıyor. ALMA ile süpernova ışığı engellenerek jetin görülmesi sağlandı.
Yıldızdan bu süreçte yayılan enerjinin Güneş’in bir milyar yılda yaydığı enerji kadar olduğu hesaplandı. Yayılan enerji miktarı çok yüksek görünse de evrende bundan daha yüksek enerjik olaylara da rastlanmaktadır.
