ESA’nın Herschel Uzay Gözlemevi yakındaki yıldız oluşum bulutu içinde oksijen molekülleri olduğunu keşfetti. Bu, tartışmaya gerek kalmadan kabul edilen ilk oksijen molekülü keşfi, olarak da tarihe geçti. Keşif Avcı (Orion) yıldız oluşum bölgesinde gerçekleşti. Keşif beraberinde birçok soruyu da getirdi. Atomik oksijenin sıcak bölgelerde olabileceği düşünülmesine karşılık şimdiye kadar ki çalışmalar iki oksijen atomundan oluşan oksijen molekülünü görmeyi başaramamıştı.
Daha önce bulunan oksijen miktarı ise beklenenden daha azdı. Oksijen “soğuk bulutların” arkasında mı saklanıyordu?
NASA’nın Milimetre altı Dalga Astronomi Uydusu (Submillimetre Wave Astronomy Satellite) ve İsveç’in Odin görevi moleküler oksijenin beklenenden daha az olduğunu belirledi. Bir olasılığa göre bunun nedeni oksijen atomlarının uzayda yüzen minik toz taneleri üzerinde donarak su buzuna dönüştüğü şeklinde.
Eğer bu olasılık doğruysa moleküler oksijenin buza dönüşmesi için kozmosun sıcak bölgelerinde buharlaşması gerekir.
NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndan Herschel görevi bilim ekibi üyesi Paul Goldsmith’in başını çektiği bir uluslar arası araştırma ekibi bu problemi çözmek için Hershel’i görevlendirdi.
Ekip yıldızların çevresini saran gaz ve toz bulutunun sıcak olması gerektiğini düşünerek Hershel’in HIFI uzak kızılötesi aletini Avcı’ya yöneltti.
Aletin üç kızılötesi frekansını kullanan ekip sonuca ulaştı. Araştırma sonucunda gözlem bölgesinde her bir milyon hidrojen molekülüne karşılık bir oksijen molekülü olduğu belirlendi.
“Bazı oksijen moleküllerinin nerede saklandığını bu açıklıyor. Ama biz büyük miktarda oksijene rastlamadık. Bu konuda evren hala gizemini koruyor” diyor Dr. Goldsmith.
Oksijen gezegenimizde büyük miktarda ve evrende ise en bol bulunan üçüncü elementtir. Yaşamın oluşumu ve devamı için özel bir yere sahip olan oksijen atmosferde, okyanuslarda ve kayalarda bulunuyor.
ESA’nın Herschel görevi bilim insanlarından Göran Pilbratt: “Herschel sayesinde moleküler oksijenin varlığını tartışmasız bir şekilde belirledik. Hala yanıtı bilinmeyen birçok soru var ama Herschel ile bu soruların yanıtlarını bulabiliriz” diyor.
Not: Araştırma ekibi üyeleri içerisinde bizden biri de var: Umut Yıldız. Hollanda’daki Leiden Üniversitesi’ne bağlı Leiden Gözlemevi’nde araştırmalarını yürüten bilim insanımız konuyla ilgili şu bilgiyi veriyor:
“‘’Oksijen molekülleri çok reaktif bir yapıya sahip olduğu için uzayda başıboş dolaşamıyorlar ve hemen başka bir molekülü oluşturmak için reaksiyona geçiyorlar. Bu nedenle tek başına O2’yi bulmak çok uzun zaman aldı. Bu keşif ile bile oksijen moleküllerinin hala beklentilerimizden çok daha az bolluğa sahip olduğu ortaya çıktı.’’
