NASA’nın Cassini uzay aracının görüntüleri eşliğinde Satürn’ün halkalarında boşlukların nedeni olan yeni uydular görüntülendi. Bu keşif gezegen oluşum aşamasındaki bir diskte olup bitenleri anlamak için kullanılabilir. Güneş Sistemi’nin tarihini yıldızlara bakarak anlamaya çalışan gökbilimciler bu sayede daha yakın bir yerde bulunan diski inceleyerek sorularına yanıt bulabilecek.
Uzay Bilimleri Enstitüsü’ndeki Cassini Görüntüleme ekibinden Carolyn Porco: “Diskteki gömülü cisimlerin hareketi bize bir güneşi çevreleyen madde diskinden gezegenlerin nasıl oluştuğu hakkında fikir verebilir. O bir anlık görüntü bize güneş sisteminin günümüze kadar olan serüvenini anlatabilir” diyor.
Sonuçlar Astrophysical Journal Letters Dergisi’nin 8 Temmuz’da çıkan sayısında yayınlandı.
Cassini bilim insanları ilk kez 2006’da Satürn’ün en yoğun dış halkasında delik açan bir çift cisim keşfetti. Gökbilimciler bu nesneleri 4 yıldır izliyor. Cisimler halkaları oluşturan maddeden büyük ancak bilinen uydulardan ise küçük olduğundan yeni bir sınıf uydu olarak nitelendirildi. Sayıları milyonlarca olduğu tahmin edilen bu hafif uydular, yolları üzerindeki halka nesnelerini temizleyen Pan ve Daphnis uyduları gibi büyük uydular değildir.
Boşluklar en fazla birkaç bin km uzunluğunda ve birkaç km genişliğindedir. En fazla 500 m kalınlığa ulaşabilen halkalar ise en çok 10 m kalınlığındaki nesnelerden oluşur.
Cornell Üniversitesi’nden Matthew Tiscareno ve arkadaşları düzinelerce olduğunu tahmin ettikleri bu boşluklardan 2005 ile 2009 yılları arasında 11 tane gördüler. Bunlardan birine ünlü pilot Louis Bleriot’un onuruna Bleriot adını bile taktılar. Ancak daha sonra Cassini gerek tayfölçeriyle gerekse morötesi görüntüleme ile bu nesnelerden 100’den fazlasını gözleyince Satürn’ün Forrest Gump (zeka seviyesi düşük olan bir insandan beklenmeyecek başarılar elde ettiğini anlatan bir film) ile tanışılmış oldu.
Tiscareno: “Bilim insanları şimdiye kadar evrenin hiçbir yerinde böylesi diske gömülü nesneler görmemişti. Tüm gezegen ve uydularının boş uzayda kendi yörüngelerinde dolandıklarını biliyorduk. Daha önce bu cisimlerden görmüş olmamıza karşılık ne olduğu konusunda bir fikrimiz yoktu. Bu keşifle birlikte artık gördüklerimizin halkalara gömülü uydular olduğunu anladık” diyor.
Dört yıldan uzun zamandır gözlenen hafif uyduların yörüngelerinin zamanla kaymasına neyin sebep olduğu henüz bilinmiyor. Belli ki uyduları rahatsız eden etkileyen bir şeyler var. Ama ne? Bunun nedeni halkaları oluşturan irili ufaklı buz yapıları olabilir. Uydular bunlara çarpıp onları dağıtırken yörüngeleri değişebilir. Ya da bu değişiklik yakınlarından geçen daha büyük bir uydunun kütle çekiminin etkisiyle olabilir. Bilim insanları genç güneş sistemlerindeki disklerde de böylesi çarpışmaların olduğunu düşündükleri için Satürn’deki bu ilginç uyduları izlemeye devam edecek. Tiscareno’ya göre burada bir benzerlik varsa ilk kez doğrudan gözlemle ölçümler yapılabilecek.
NASA’nın Jet Motorları Laboratuvarı’ndan Cassini projesinden sorumlu bilim insanı Linda Spilker: “Halkalardaki bu boşlukla bize daha büyük cisimler hakkında beklenmedik şekilde bilgi verebilir. Artık amacımız önümüzdeki yedi yıl boyunca Cassini ile bu nesnelerin gelişimini izleyerek onların yörüngelerini değiştiren etkinin ne olduğunu bulmak olacak” diyor.
Kaynak: NASA-JPL
