ESO’nun Şili’de bulunan Paranal Gözlemevi’ndeki VISTA Teleskopu Sarmal Bulutsusu’nun çarpıcı yeni bir görüntüsünü elde etti. Bu yeni görüntü kırmızı-ötesi ışıkta çekilmiş olup, zengin yıldız ve gökada arkaplanına ışık tutmanın yanı sıra görülebilir ışıkta alınan görüntülerde görülemeyen soğuk gaz bulutu şeritlerini de gözler önüne sermektedir.
Sarmal Bulutsusu, en göze çarpan ve yakın gezegenimsi bulutsu [1] örneklerinden biridir. Kova takımyıldızında bulunan bulutsu Yer’den 700 ışık yılı ötededir. Bu garip cisim, Güneş benzeri bir yıldızın hayatının son aşamalarında oluşmaktadır. Beyaz cüce olmaya doğru evrimleşiyor ve görüntünün merkezinde küçük beyaz bir nokta olarak görülüyor.
Merkezdeki yıldızdan gelen mor-ötesi şiddetli parıltıyla ışıldayan bulutsu, güzel ve karmaşık çiçek benzeri desenleriyle molekül halindeki gaz, iyonlaşmış madde ve tozdan oluşan karmaşık bir cisimdir
Sarmal’ın ana halkası, 2 ışık yılı, yani kabaca Güneş ve en yakın yıldız arasındaki mesefenin yarısı genişliğindedir. Yine de bulutsunun sahip olduğu madde yıldızdan en az 4 ışık yılı uzağa kadar yayılmaktadır. Bu durum, görüntü boyunca görülebilen kırmızı moleküler gaz sebebi ile ayrıca belirgindir.
Görülebilir ışıkta fark etmesi oldukça güç olmasına rağmen, incecik yayılmış gaz, VISTA’nın kırmızı-ötesi ışığa oldukça hassas özel detektörleri ile kolayca görüntülenmiştir. Ayrıca 4,1 metrelik teleskop etkileyici yıldız ve gökada arkaplanını da kaydetmiştir.
ESO’nun VISTA teleskobunun güçlü görüş kabiliyeti, bulutsunun halka yapısınıda ortaya çıkarmıştır. Kırmızı ötesi ışık soğuk, moleküler gazın nasıl düzenlendiğini ayırt edebilmektedir. Madde merkezden dışa doğru uzun ince yapılar halinde kümelenerek tüm görüntünün bir havai fişek gibi görünmesini sağlar.
Küçük görünmelerine rağmen, kuyruklu yıldız benzeri düğümler olarak bilinen bu moleküler hidrojen telleri Güneş Sistemimiz boyutlarındadır. İçlerinde bulunan moleküller, bu noktalarda kümelenerek, toz ve moleküler gaz tarafından korunurlar ve ölmekte olan yıldızdan gelen yüksek enerjili ışımadan etkilenmezler. Kuyrukluyıldız benzeri düğümlerin nasıl oluştuğu ise henüz bilinmemektedir.
Notlar
[1] Gezegenimsi bulutsuların, gezegenler ile bir bağlantısı bulunmamaktadır. Bu kafa karıştıran isim bu tip bulutsuların çoğunun görülebilir ışıkta yapılan gözlemlerinde küçük parlak disklere sahip olmaları ve bu nedenle Güneş Sistemi’nin dış gezegenleri, Uranüs ve Neptün’e benzemelerinden kaynaklanmaktadır. NGC 7293 katalog numarasına da sahip olan Sarmal Bulutsusu, küçük bir teleskop ile gözlemlendiğinde oldukça büyük fakat ayrıca oldukça sönük göründüğü için olağandışı bir cisimdir.
ESO-Türkçe (Çeviri: Metin Sarıkaya-İstanbul Üniversitesi – Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü – ESON Türkiye Ekibi)
