ESO’nun HARPS aygıtı ile Ross 128’in etrafında Dünya-kütlesinde ötegezegen bulundu
ESO’nun benzersiz gezegen avcısı HARPS aygıtını kullanan bir ekip Güneş Sisteminden sadece 11 ışık-yılı uzaklıkta Dünya-boyutlarında ılıman bir gezegen keşfetti. Ross 128 b olarak isimlendirilen yeni gezegen Proxima b’den sonra tespit edilen en yakın ikinci ılıman dünya oldu. Gezegen aynı zamanda sakin bir kırmızı cüce yıldızın etrafında bulunan en yakın ötegezegen unvanına sahip oldu, bu da gezegenin potansiyel olarak yaşam barındırma olasılığını artırıyor. Ross 128 b ESO’nun Aşırı Büyük teleskopu için atmosferinde biyo-işaretçilerin aranacağı birincil hedeflerden biri olacak.
ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan Yüksek Hassasiyetli Dikey Hız Gezegen Araştırıcısı (HARPS) ile çalışan bir ekip kırmızı cüce yıldız Ross 128’in etrafındaki turunu 9,9 günde tamamlayan küçük-kütleli bir gezegene sahip olduğunu buldu. Bu Dünya-boyutlarındaki gezegenin ılıman olması bekleniyor, yani yüzey sıcaklığı da Yeryüzü’ne benzer olabilir. Ross 128 ılıman bir ötegezegene ev sahipliği yapan “en sakin” yakın yıldızdır.
“Bu keşif HARPS’ın on yıldan uzun süredir devam eden görüntüleme gözlemleri ile son teknoloji ürünü veri indirgeme ve analiz yöntemlerine dayanmaktadır. Yalnızca HARPS bu şekilde bir hassasiyete sahip olabilir ve çalışmaya başladığı 15 yıldan bu yana en iyi dikey hız aygıtı olarak kalmaya devam etmektedir,” diyor keşif makalesinin eş-yazarı Nicola Astudillo-Defru (Cenevre Gözlemevi, Cenevre Üniversitesi, İsviçre).
Aslında ekibin başındaki Xavier Bonfils (Grenoble Astrofizik ve Gezegenbilim Enstitüsü – Grenoble Üniversitesi-Alpes/CNRS, Grenoble, Fransa) HARPS programlarının adını diğer yıldızlara göre Güneş’e daha benzer olan ve Dünya’nın soğuk ikizlerini aramanın daha kolay olduğu mutluluk kısayolu şeklinde adlandırdılar [1].
Aralarında Proxima Centauri’nin de olduğu çoğu kırmızı cüce yıldız ara sıra yörüngelerindeki gezegenleri de etkileyen ölümcül mor-ötesi ve X-ışın radyasyonu şeklinde parlamalara maruz bırakır. Bununla birlikte, Ross 128 çok daha sakin bir yıldız gibi görünüyor, bu sayede gezegenleri olası bir yaşama ev sahipliği yapacak en rahat yerler olabilir.
Şu anda Dünya’dan 11 ışık-yılı uzaklıkta olsa da, bize doğru hareket ettiği için, kozmik ölçekte göz açıp-kapatma kadar sayılan, sadece 79 000 yıl içinde en yakın yıldızsal komşumuz olması beklenmektedir. Proxima b’nin tacını alacak olan Ross 128 b Dünya’ya en yakın ötegezegen haline gelecektir!
HARPS ile alınan verilere göre ekip Ross 128 b’nin yörüngesinin Dünya-Güneş arasındaki mesafenin 20’de biri kadar olduğunu buldu. Yıldızına yakın olmasına rağmen Ross 128 b, Dünya’dakinin sadece 1.38 katı kadar radyasyona maruz kalıyor. Bu sayede Ross 128 b’nin denge sıcaklığının -60 ila 20 santigrat derece arasında olduğu tahmin ediliyor. Bunun nedeni ev sahibi yıldızının soğuk ve sönük doğasıdır. Keşifte yer alan bilim insanları Ross 128 b’yi ılıman bir gezegen olarak görseler de, gezegenin, yüzeyinde sıvı halde su bulunabildiği yaşanabilir bölgenin [2] içinde, dışında ya da sınırlarında mı olduğu belirsizliğini koruyor.
Gökbilimcilerin tespit ettiği ılıman ötegezegenlerin sayısı artsa da, sonraki adımda atmosferlerinin, bileşimlerinin ve kimyalarının ayrıntılı araştırılması yer alıyor. Çok yakın ötegezegenlerin atmosferlerinde, oksijen gibi biyo-işaretçilerin olası tespiti hayati ve çok büyük bir adım olup, ESO’nun Aşırı Büyük Teleskopu (ELT) bunu yerine getirebilmek için ilk sıradadır [3].
“ESO’daki yeni tesisler Dünya-kütlesindeki gezegenlerin ayırt edilmesinde ilk kritik adımları yerine getirecektir. Özellikle, HARPS’ın kırmızı ötesi kolu NIRPS, çoğunlukla kırmızı-ötesinde ışıma yapan kırmızı cüce gözlemlerindeki etkinliğimizi artıracak. Ve sonrasında, ELT sayesinde bu gezegenlerden çokça gözleyerek sınıflandırabileceğiz,” diye sonlandırıyor Xavier Bonfils.
Notlar
[1] Küçük-kütleli bir kırmızı cüce yıldızın etrafındaki bir gezegen yıldızı üzerinde kütleçekimsel olarak, benzer bir gezegenin çok daha uzakta Güneş gibi çok daha büyük bir yıldıza uyguladığından, daha büyük bir etkiye neden olur. Sonuç olarak bu “tepki hareketi” hızının tespiti çok daha kolaydır. Bununla birlikte, kırmızı cüce yıldızlar, çok hassas ölçümlerin gerektiği gözlemlerde yeterli sinyal toplamayı zorlaştıracak kadar sönüktürler.
[2] Yaşanabilir kuşak bir yıldızın etrafındaki yörünge aralıkları olup, gezegenin yüzeyindeki suyun sıvı halde kalabilmesi için gereken sıcaklıkları içermelidir.
[3] Bu sadece yıldızlarına yeterince yakın olan ve açısal olarak ayırt edilebilen birkaç ötegezegen için mümkündür.
ESO/Türkiye(Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi, Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
