Kozmik bir lav parıltısı gibi Pluto’nun buzlu yüzeyinin bir bölümündeki gözlenen madde eski buzun konveksiyonla yenilenmesini sağlıyor.
NASA’nın Yeni Ufuklar (New Horizons) uzay aracının geçtiğimiz yaz Pluto’nun yakınından geçerek ilettiği verileri bilgisayar modelleriyle birleştiren araştırmacılar “kalp” şeklindeki bölgeyi kaplayan azot buzu katmanının kalınlığını belirlediler. Sputnik Planum adlı düz ovalık alanda buzun ne kadar hızla aktığı belirlendi.
Çalışma sonucunda Sputnik Planum yüzeyinin 15 ile 50 km’lik buzlu, karışım “hücreler” ile kaplı olduğu ve yine bilgisayar benzetimleriyle buzun yaşının en az bir milyon yıl olduğu hesaplandı. Bu bilgi Pluto’nun ve Güneş Sistemi’nin kenarında yer alan benzer cisimlerde sıra dışı ve aktif jeolojik hareketler olduğuna işaret etmektedir.
Washington Üniversitesi Bilimler ve Sanatlar’dan Gezegen bilimci William B. McKinnon: “Pluto’nun buzlu yüzeyindeki bu tuhaf izlerin gerçekte ne olduğunu belirlemeyi başardık. Dünya’dan milyarlarca kilometre uzaktaki soğuk bir cisimde yumuşak ve azot buzu gibi esnek bir madde olması jeolojik hareketlilik için yeterli enerjinin olması demektir” diyor.
McKinnon ve ekibi Sputnik Planum’u dolduran bu hücrelerin azotca zengin buzların yavaşça gerçekleşen termal konveksiyon yoluyla aktığını düşünüyor. Büyük bir olasılıkla yüzeyin birkaç kilometre altına kadar inen malzeme deposu Pluto’nun küçük iç ısısı nedeniyle ısınıp yüzeye doğru yükselir ve bu şekilde kırmızımsı lekeler oluşturur. Bu lav parıltıları bir süre sonra soğur ve ardından süreç tekrarlanır.
Bilgisayar modelleri, buzun birkaç kilometre derinden yükseldiğini ve katı azotla milyonlarca yıl içinde katı azotla karıştığını göstermektedir. Üç ya da dört konveksiyon hücreleri bir araya gelerek X ya da Y şekilli sırtlar oluşturarak soğumaktadır.
 |
 |
| Bilgisayar modelleri, buzun birkaç kilometre derinden yükseldiğini ve katı azotla milyonlarca yıl içinde katı azotla karıştığını göstermektedir. Üç ya da dört konveksiyon hücreleri bir araya gelerek X ya da Y şekilli sırtlar oluşturarak soğumaktadır. Kırmızı renk yüzeyin altından gelen sıcak azotu, mavi renk ise soğumayı göstermektedir (NASA/JHUAPL/Southwest Research Institute (üst); Washington University (alt)). |
Washington Üniversitesi’nden Teresa Wong: “Doktora çalışmam sırasında geliştirdiğimiz konveksiyon modeli tekniğini kullanarak Pluto yüzeyinde olan biteni gördüğümüz için çok sevinçliyim” diyor.
Oluşumlarının kenarları büyümesi hücrelerin yaklaşık 500.000 yılda bir yenilendiği anlamına gelir ki bu da yüzey hareketlerinin yılda sadece birkaç santimetre ile etkili olması demektir.
“Pluto’nun yüzeyini sürekli yenileyen bu etkinlik aynı zamanda atmosfere de katkı sağlar. Benzer durumu Kuiper Kuşağı’ndaki diğer cisimlerde de görmek sürpriz olmaz. Umarım gelecekte görev yapacak keşif araçları başka cisimlerde de benzer oluşumları görür” diyor McKinnon. Yeni Ufuklar uzay aracı Kuiper Kuşağı’ndaki irili ufaklı cisimleri, kuyrukluyıldızları, asteroitleri ya da daha küçük buzlu cisimleri gözlemek amacıyla üretilmiştir. Bilindiği üzere araç 14 Temmuz 2015’de Pluto’nun yakınından geçerek önemli bilgilere ulaşmamızı sağladı.
NASA 1 Ocak 2019’da başlatacağı yeni bir Kuiper Kuşağı bölgesi gözlemi için MU69 adlı aracın finansmanı için uğraş vermektedir.
