ESA’nın Planck uydusu, Gökadamızdaki dev soğuk toz ipliksilerini görüntüledi. Bu yapıların incelenmesi ile gökada ve yıldız oluşumlarını neyin tetiklediğini bulmaya yardımcı olabilecek.
Planck uydusu aslında büyük gizem peşindedir: evren nasıl oluştu? Gökadalar nasıl oluştu? İşte gökadamızdaki bu soğuk toz yapıları bu sorulara yanıt vermek için uzatılan bir anahtardır.
Görüntü merkezi Güneş olan 500 ışık yılı uzunluğundaki bir alanı kapsıyor. Tozlu ipliksiler aşağıda pembe ile görülen Samanyolu’na bağlanıyor.
- Planck’ın izlediği bölge kırmızı dikdörtgen çerçeve içine alınmış.
Görüntüdeki renkler farklı sıcaklıklara sahip toz gruplarını ayırmak için oluşturuldu. Mutlak sıfırın 12 derece üstünde yani -261 C derecedeki bölgeler beyaz-pembe ile gösterilmiştir. Yukarıya doğru çıktıkça daha sıcak toz gruplarıyla karşılaşılıyor.
ESA’nın Planck Projesinden sorumlu bilim insanı Jan Tauber: “Bu yapılarda sezilmeyen özel gruplarda var. Bunlar moleküler bulutlardır ve toz gruplarına yapışmış durumdadırlar. Ancak bu gazlar doğrudan görünmüyor. Buna karşılık görüntü toz ve gazdan oluşmaktadır” diyor.
Bu ipliksi yapılar içinde bulunan moleküler bulutlar dairesel şekillerin oluşmasına da yardımcı olur. Örneğin gökadanın dönmesiyle sarmal toz ve gaz desenleri oluşur. Kütle çekimi, gaz ve toz grubunu çekerek etkisini arttırır. Yıldızlardan yayılan ışınım ve parçacık akınlarına karşılık bu toz ve gaz yapıları çevrelerine belli ölçülerde manyetik alanlar uygular.
- Sağdaki Planck ile alınmış görüntü. Soldaki ise Herschel ile alınmış Kartal (Aquila) takımyıldızının görüntüsüdür. (ESA)
Görüntüdeki parlak noktalar yıldız oluşumunu gerçekleştirebilen yoğun gaz ve toz kümeleridir. Bu kümelerin küçülmesiyle hem yoğunlukları artarak dışarı daha iyi parlarlar hem de dışarıdan kaynaklanan ışınıma karşı kendilerini korurlar. Böylece daha kolay ve daha hızlı şekilde çöküp soğuyabilirler.
ESA’nın Herschel Uzay Teleskobu bu çalışmayı bölge bölge yerine getirebilirdi. Ancak Planck bir defada bu çalışmayı gerçekleştirdi. Geçtiğimiz yıl Mayıs ayında gerçekleşen bir uçuşla Planck ve Herschel araçları uzaydaki yörüngelerine taşındılar. Her iki araçta evrenin en soğuk bileşenlerini gözetliyor. Herschel daha küçük yapıları ayrıntılı bir şekilde gözetlerken, Planck daha büyük yapıları inceliyor.
Burada karşımıza bir soru ya da çözülmesi gereken bir bulmaca çıkmaktadır. Bu tozlu ipliksi yapılar hem küçük hem de büyük yapılarda neden görünmektedir? Tauber, “İşte bu büyük bir soru” diyor.
Planck uydusuyla alınan bu görüntü 540 ve 340 mikrometrelik dalga boylarındaki iki fotoğrafın birleştirilmesiyle elde edildi.
Kaynak: ESA
