NASA’nın Geniş Alan Kızılötesi Aşan Tarayıcısı (WISE) ile karadeliklerin çevresinde ışıl ışıl yanan jetlerle ilgili yeni ayrıntılar ortaya çıkarıldı.
Bilim insanları karadeliklerin çevresinde olup bitenlerle ilgili daha fazla bilgi edinebilmek adına yeni bir çalışma gerçekleştirdi. Karadelikleri çevreleyen ve kütle aktarım diskleri olarak nitelenen malzemeden yayılan jetler X-ışınları, gama ışınları ve radyo dalgaları ile görüntülendi. Parlak jet ölçümlerine ilişkin on yıldır çalışma yapılmasına karşılık sonuca ulaşmak zor oldu. WISE kızılötesi gözlemleri ile araştırmacıların önüne yeni bir pencere açıyor.
Japonya Uzay Araştırma Ajansı’ndan Poshak Gandi: “Buna benzer bir olayın Güneş’te gerçekleştiğini düşünün. Bu durumda Güneş ani ve rastgele patlamalarla birkaç içinde üç kat daha parlak olur ve sonra yine eski haline dönerdi. Biz bu jetlerde gizlenen bu öfkeli durumu gözlüyoruz” diyor. “WISE’nin kızılötesi gözlem yeteneği bizim yıldız kütleli karadeliklerdeki jetlerin yakınlarına kadar sokulmamıza izin veriyor.”
GX 339-4 adlı karadelik daha önce keşfedilmişti. Karadelik gökada merkezi yakınlarında olup Dünya’dan 20 000 ışık yılından daha uzaklıkta bulunuyor. Güneş’ten en az altı kat daha fazla kütlelidir. Bu karadelikte diğerleri gibi ışığın bile kaçamayacağı büyük bir kütle çekimine neden olan yoğun bir madde koleksiyonuna sahiptir. Karadeliğin bir yıldız eşi de bulunuyor. Eşi yıldızdan çaldığı madde karadeliğin merkezine doğru çekilirken bunun bir kısmı ışık hızına yakın bir hızla uzağa püskürtülüyor.
NASA’nın Jet İticiler Laboratuarı’ndan (JPL) WISE ekibi üyesi Peter Eisenhardt: “Bir karadeliğin ışıl ışıl parlamasını görmek için doğru zamanda ve doğru yerde olmak gerekir. WISE’nin hassas kızılötesi ile bu ender olayı yakalamak için her yıl sadece 11 saniye izleyebiliyor” diyor.
Zamana göre değişkenlik gösteren jetler, aynı zamanda asteroit avcılığında da kullanılan WISE’nin NEOWISE özelliğe ile izlenebiliyor. WISE ekibi son derece sıkıştırılmış bölgedeki jet üssü çevresine odaklandı. Bu bölge gökyüzünde Güneş kadar uzaklıktaki bir on kuruşun büyüklüğü kadar bir alan kaplıyor.
Sonuçları büyük ve düzensiz dalgalanmaları gösteren bu sıra dışı olayda jetlerin hareketliliği 11 saniye ile birkaç saat arasında değişiyor.
Yeni veriler karadeliğin yüzeyinde Dünya’dakinin 30 000 katı daha güçlü bir manyetik alan olduğunu gösteriyor.Böylesine güçlü bir alan dar alanda jetlerin hızlandırılması için gereklidir.
