NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu’nu kullanarak gökbilimciler HLX-1 olarak adlandırılan orta büyüklükteki bir karadeliğin çevresinde mavi renkli genç bir yıldız kümesi olduğunu fark etti. Karadeliğin dağılan cüce bir gökadanın çekirdeğinde olduğunu akla getiriyor. Elde edilen verilerin, süper kütleli karadeliklerin ve gökadaların evrimini anlamada yararlı olacağına inanılıyor.
Gökbilimciler, karadeliklerin Güneş’in kütlesinden birkaç kat fazla olan büyük kütleli yıldızların çökmesiyle oluştuğunu biliyor. Ancak gökada çekirdeklerindeki milyonlarca hatta milyarlarca Güneş kütlesindeki süper kütleli karadeliklerin nasıl evrimleştiği çözülebilmiş değil. Hubble ile elde edilen yeni bir çalışmada süper kütleli karadeliklerin küçük ve orta kütleli karadeliklerin birleşmesiyle oluşmuş olabileceği fikri ağırlık kazandı.
Gökbilimci Sean Farrell 2009 yılında ESA’ya it XMM-Newton X-Işını Uzay Teleskopunu kullanarak orta kütleli bir karadelik keşfetti.
Karadelikler ancak dolaylı olarak tespit edilebiliyor. Karadeliğin çekimine yakalanan madde ısındığı için çevreye bol miktarda X-ışını yaymaya başlar. Böylece karadeliğin varlığından haberdar olunur. Karadeliğin çevresini saran madde yığınına yığılma diski adı veriliyor.
HLX-1 (Hiper ışıltılı X-ışını kaynağı 1) olarak bilinen 20 000 güneş kütlesindeki bu karadelik 290 milyon ışık yılı uzaklıktaki ESO 243-49 gökadasının kenarına doğru bir yerde bulunuyor.
Farrell ve ekibi Hubble ile görünür, kızılötesi, morötesi ışık ve NASA/STFC/ASI Swift uydusu ile de X-ışını altında HLX-1’i görüntüledi.
Çalışma ekibinden Mathieu Servillat: “Bu eşsiz kaynak için eşsiz teleskop gereklidir. Hubble bize bu karadeliğin kökenini ve bulunduğu ortamı anlamamız için oldukça ince ayar görüntüler gönderdi” diyor.
Bu karadeliğin gökadanın kenarındaki işi ne sorusuna ise ilginç bir yaklaşım belirlenmiş. Daha önce bir cüce gökadanın bu gökada tarafından yutulması. Söz konusu orta büyüklükteki karadelikte bu cüce gökadanın bir üyesi. Cüce gökadanın büyük bir kısmı dağılmasına karşılık karadeliğin sıkıca tuttuğu çevresi bir arada durabilmiş. Ancak bu maddelerin sonu ne olacak şimdilik bilinmiyor. Bu karadeliğin ESO 243-49’un merkezindeki karadelikle birleşmesi mümkündür. Başka bir taraftan ise karadelik gökada çevresinde yerleşmiş bir yörüngeye sahip olarak hareketini sürdürebileceği de olasılıklar arasında yer alıyor.
Farrell’a göre karadeliğin çevresindeki yıldız kümesi en az 200 milyon yıl yaşında olmalıdır. Bu da kümenin çarpışma sonrasında oluştuğunu gösteriyor.
