NASA’nın yaklaşık 15 yıldır Mars yüzeyinde görev yapan Opportunity (Fırsat) robotu kum fırtınalarının güneş enerjisini kesmesi nedeniyle 10 Temmuz’dan bu yana sessiz. Bilim insanları toz fırtınasının etkisinin azaldığını düşünüyor. Bu da aracın pillerini şarj etmesi ve yeryüzüne “telefon edebilmesi” için uygun koşulları sağlayabilir.
Bu çağrı gelene kadar robotun ne durumda olduğunu kimse bilmeyecek. Ancak robottan sorumlu ekip iyimser: Fırtına öncesinde pillerin durumunu ve bulunduğu yerin sıcaklığını ölçmüşlerdi. Fırtına öncesinde iyi durumda olan pillerin fırtına nedeniyle bozulma olasılığı yok. Ayrıca toz fırtınaları bölgeyi ısıtacağından robotun hayatta kalması için yeterli sıcaklık olduğu kanısındalar. 2018 fırtınası Mars’ın yaz mevsimine girmesiyle başlamıştı.
O zaman Opportunity neden hâlâ yanıt vermiyor. Mühendisler neden aceleci?
Tau değeri 2’nin Altındaysa
Mars’taki toz fırtınaları güneş ışığının yüzeye ulaşmasını engelleyerek tau adı verilen değerin artmasına neden oluyor. Tau ne kadar yüksekse o kadar az güneş ışığı var demektir. Opportunity’nin 10 Haziran’da ölçtüğü son tau değeri 10,8 idi. Mars için ortalama tau değeri ise 0,5’dir.
JPL (NASA’nın Jet İticileri Laboratuvarı) mühendisleri, robotun pillerini yeniden doldurabilmesi için 2,0’dan daha küçük tau değeri olması gerektiğine işaret ediyor. NASA’nın Mars Reconnaissance Orbiter adlı yörünge aracında takılı olan geniş açılı kamera ile gökyüzündeki değişim izlenerek yüzeyin görünür duruma gelmesi izleniyor. Bu bilgi bilim insanlarının tau değerini tahmin etmelerini sağlayacak.
Opportunity’nin sinyal için iki seçeneği var
Mühendisler haftada birkaç kez gezegen sondaları ile Dünya arasında iletişim kurabilen NASA’nın Deep Space Network (Derin Uzay Ağı, DSN) uydusu yardımıyla Opportunity ile konuşmayı deniyor. Dev DSN antenleri uyanma zamanlarına programlı olduğundan robota “uyan” sinyali yolluyor ve ardından yanıt gelmesini bekliyor.
Ayrıca JPL’in radyo bilim grubu DSN antenlerindeki daha geniş frekans aralığını algılayabilen özel donanımları da kullanıyor. Burada da Mars’dan gelen her sinyal kaydedildiğinden bunların arasından Opportunity’nin sesi aranır.
Ya Araç Arızalanmışsa
Opportunity herhangi bir sorunla karşılaştığında kendini korumak için otomatik “arıza moduna” girebilir. Mühendisler robottan bir sinyal almayı başarırsa olası hata modu için üç anahtar çözüm hazırladı.
- Düşük güç arızası: Mühendisler robotun 10 Haziaran’daki son iletişimden hemen sonra düşük güç hatasına geçtiğini varsayıyor. Bu mod, yeterli güneş ışığının alınacağı zamana kadar robotu uykuya alır.
- Saat arızası: Hazırda bekleme modunun kritik durumu robotun yerleşik saatidir. Robot saatin kaç olduğunu bilmeyebilir ve ne zaman iletişime geçeceğini hesaplayamaz. Bu durumda robot zamanla ilgili tahmini güneş ışığındaki artış gibi çevresel etkenlerle yapabilir.
- Uploss hatası: Robot Dünya’dan uzun süre duymadığında “uploss” hatasına girebilir- yani haberleşme cihazı çalışmıyor olabilir. Robot bu durumda Dünya ile farklı yollarla iletişim kurmaya dener.
Sinyal gelirse ne olacak?
Mühendisler robottan sinyali duyduklarında iki haftadan birkaç haftaya kadar sakin davranacaklar. Bu komadan yeni çıkmış hastanın durumu gibidir. Tamamen eski haline gelmesi zaman alabilir. Mühendisler robot hakkında yeterli bilgiye ulaşmadan son kararı vermeyeceklerdir.
Bunun için Opportunity’nin pillerinin durumu ve robotun sıcaklığı hakkında bilgi alınması gerekir. Saat doğru değilse sıfırlanır. Robotun hassas parçalarına tozun yapışıp yapışmadığını kontrol için farklı kısımların fotoğrafları istenir. Akümülatörlere toz girip girmediği ve ne kadar etkilendiği kontrol edilir.
Tüm veriler toplandıktan sonra kurtarma operasyonu için tartışma açılır.
Her şeye rağmen
Mühendisler Opportunity’den sinyal alınsa bile robotun eskisi gibi olmayabileceğini de göz ardı etmiyor.
Robotun bataryaları uzun süre çalışmadığından tahmin edilenden daha fazla boşalmış olabilir. Bu pillerin şarj olamaması robotun tüm işlemlerini etkiler. Ayrıca kış aylarında ısıtıcıların çalışması için gerekli olan pilleri de kurumuş olabilir.
Aslında toz çok önemli bir sorun değil. Önceki fırtınalarda kamera lensleri üzerini toz kaplamıştı ama bunlar zamanla azaldı. Kalan tozlar kalibre edilebilir.
Opportunity’ye kart gönder
Opportunity takımı her desteğe ihtiyaç duyuyor. Opportunity’i canlandırmak için aşağıdaki gibi bir kart yollamaya ne dersiniz?
Bir Mars hayranı…
