UCL araştırmacıları tarafından gerçekleştirilen bir araştırmayla bir beyaz cüce çevresinde dolanan kalıntı diski keşfedildi. Disk, su ve yaşamın olabileceği ‘yaşam alanı’ yakınında bir gezegeni işaret eden çeşitli yapılarla dolu. Çalışma WD1054-226 adlı bir beyaz cücenin incelenmesiyle gerçekleşti.
Beyaz cüceler tüm hidrojen yakıtlarını bitirmiş yıldız közleridir. Güneş dâhil neredeyse tüm yıldızlar sonunda beyaz cüce olacaktır. Şimdiye bunların gezegen sistemleri hakkında çok az şey bilinmekteydi.
Şaşırtıcı şekilde yıldız çevresinde 25 saatte bir dolanan, eşit aralıklarla yerleştirilmiş 65 gezegensel enkaz bulutunda belirgin ışık düşüşleri belirlendi. Araştırmacılar geçiş yapılarının kesin düzenliliğinin –yıldız ışığının her 23 dakikada bir azalması- yakınındaki bir gezegen tarafından olabileceği sonucuna ulaşıldı.
Çalışma ekibi ve makalenin başyazarı Profesör Jay Farihi: “Gökbilimciler ilk kez bir beyaz cücenin yaşam alanında gezegen olabilecek bir cisim keşfettiler” diyor.
“Gözlemdiğimiz yapılar, katı, küresel cisimlerden daha çok düzensiz ve tozlu (örneğin kuyrukluyıldızlar gibi). Her 23 dakikada bir yıldızın önünden geçen ama şu anda açıklayamadığımız bir oluşum.
“İnsanı heyecanlandıracak bir olasılık, bu cisimlerin yakındaki bir gezegenin kütle çekimi etkisiyle böylesine eşit aralıklı yörüngelerde bulunmuş olması. Böyle bir etki olmasaydı sürtünme ve çarpışmalar nedeniyle yapılar dağılır ve düzenlilik görülmezdi. Buna tipik bir örnek Neptün ve Satürn’ün kütle çekimlerinin çevresinde dolanan uyduların, gezegenlerin çevresinde düzenli ve istikrarlı halka yapılar oluşturmalarına yardımcı olmaları gösterilebilir.”
“Yaşam alanı içinde bir gezegen olma olasılığı da dikkat çekici ve bir o kadar da beklenmedik bir şey. Ancak, böyle bir gezegenin varlığını doğrulamak için daha fazla kanıt gerekiyor. Gezegeni göremiyoruz. Bu nedenle gerek bilgisayar modelleri gerekse yörüngedeki kalıntı diskinin daha ileri gözlemleriyle böyle bir gezegenin varlığı doğrulanabilir.”
Beyaz cücenin çevresindeki bu yörüngede dolanan, yörüngesi temiz, potansiyel olarak su ve dolayısıyla yaşam barındırabilecek bir gezegen olduğu düşünülüyor. Bölge en az bir milyar yıl ile en çok iki milyar yıldır yaşanabilirdir.
Tüm yıldızların %95’inden fazlası sonunda beyaz cüceye dönüşecektir. Diğer yıldızlar ise patladıktan sonra nötron yıldızı ya da kara deliğe dönüşür.
“Güneşimiz birkaç milyar yıl içinde beyaz cüceye dönüşecektir. Çalışmamız Güneş Sistemimizin geleceği hakkında da ipuçları veriyor” diyor Farihi.
Yıldızlar hidrojenlerini tüketmeye başladığında genişler ve soğuyarak kırmızı dev haline gelirler. Güneş bu aşamaya dört ile beş milyar yıl içinde girdiğinde Merkür, Venüs ve muhtemelen Yer’i de yutacak kadar şişecek. Dış katman savrulduğunda ve hidrojen tükendiğinde geriye sadece yıldızın çekirdeği kalacak. Bu sıcak çekirdek nükleer tepkime oluşturamayacağı için milyarlarca yıl sürecek olan soğuma gerçekleşecek. (Mangal kömürünün yavaş yavaş sönmesi gibi)
Beyaz cücelerin yörüngesindeki gezegenleri keşfetmek zordur. Bu yıldızlar Güneş gibi anakol yıldızlarına göre oldukça sönüktür. Şimdiye kadar sadece bir beyaz cüce çevresinde Jüpiter büyüklüğünde bir gezegen olduğuna ilişkin kanıtlar elde edildi.
Yeni çalışma 117 ışık yılı uzaktaki WD1054-226 adlı bir beyaz cücenin incelenmesiyle gerçekleştirildi. Bunun için ESO’nun Şili’deki 3.5m’lik Yeni Teknoloji teleskopu kullanıldı. Araştırmacılar daha sonra eldeki verileri yorumlayabilmek için NASA’nın TESS gözlemevinden gelen verileri kullandı. Böylece beyaz cüce çevresindeki yapıların 25 saatte bir dolandıkları belirlendi.
Yaşam alanı bölgesi sıcaklığın teorik olarak bir gezegenin yüzeyinde suyun sıvı olarak kalmasına izin verdiği alan olarak bilinir. Güneş ile karşılaştırıldığında bir beyaz cücenin yaşam alanının yıldıza daha yakın olması gerekir. Bunun nedeni ise beyaz cücelerin anakol yıldızlarına göre daha az ışık ve ısı yaymalarıdır.
Çalışmadaki yapılar yıldız kırmızı dev aşamasında iken yıldızın içinde olacak alanda dolanıyor. Bu nedenle bu yapıların yıldız doğarken değil daha çok yakın zamanda oluşmuş olması daha muhtemel görünüyor.
