NASA’nın Mars Yörünge Aracı (MRO) ile tekrar edilen gözlemler sonucunda gezegenin yüzeyindeki obrukların sıvı su ile değil donan karbondioksit ile oluştuğu gösterildi.
Mars yüzeyinde ilk kez 2000 yılında fark edilen ve Dünya’dakilerle benzerlik gösteren bu tür çukurlar heyecanla karşılandı. Mars’ta su buharı ve donmuş su bol miktarda olmasına karşılık şimdiye kadar sıvı su görülmedi. Obruk oluşumunu açıklayan yeni çalışma online ortamda çalışan Icarus’ta yayınlandı.
Arizona’daki Astrojeoloji Bilim Merkezi’nden Colin Dundas: “Beş yıl önceki obruklara bakarken bunun su ile oluştuğunu düşünmüştüm. Ama daha fazla gözlem gerekiyordu. Böylece buradaki değişimi ve hareketliliği daha iyi anlayacaktık. Değişimin kış mevsiminde gerçekleştiğini farkettik” diyor.
Dundas ve ekibi 2006 yılında göreve başlayan MRO üzerindeki yüksek çözünürlüklü HiRISE kamerası ile kızıl Gezegen’deki 356 yeri gözledi. Bunlardan 38’inde yeni kanal oluşumlarını ve aktif dere oluşumlarının yokuş aşağı olacak şekilde gerçekleştiğini gördüler.
Eski ve yeni görüntüler eşliğinde araştırmacılar mevsime bağlı olarak düşük sıcaklık nedeniyle donmuş karbondioksitin erimediği ve sıvı suyun oluşmadığını belirtiyor.
Genellikle kuru buz olarak bilinen karbondioksit buzu yeryüzünde de doğal olarak bulunur, ancak Mars’taki kadar bol miktarda değildir. Karbondioksit gazı gayzerleri ve kuru buz bloklarının kum tepeleri üzerinde oluşturduğu çizgilere bakıldığında Mars’ta oldukça aktif olduğu söylenebilir. Karbondioksit buz dere içinde akabilir ama karbondioksit buzunun incelerek akmasını sağlayan gazın kendisidir. Ya da yamaçlı kısımlarda biriken kuru buzun ağırlığı bu çizgileri oluşturabilir.
Son çalışmada kullanılan verilere göre Mars’ın binlerce hatta milyonlarca yıl önceki geçmişinde yüzeydeki sıvı su obruklar oluşturabiliyordu. Günümüzde de bu sürecin devam ettiği öneriliyor.
Çalışma ekibi üyesi NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndan Serina Diniega’ya göre MRO’nun düzenli gözlemleri ile Mars yüzeyindeki değişimler kolayca saptanabiliyor.
Obruk oluşumu ile ilgili bulgular sıvı su içermeyen süreçleri gösterse de ekibe göre bunun su ile oluşması da mümkün. Özellikle daha küçük akışların gerçekleştiği yerlerde.
“Mars bize yeni sürpriz yapabilir. Sadece yeryüzünde rastlamadığımız obruk oluşumlarının sürecinin araştırılması ilginç özelliklerini de ortaya çıkaraktır” diyor Dundas.
