Bazı Mars uzmanları Kızıl Gezegen üzerinde tüm gökyüzünü kaplayacak kadar büyük bir toz fırtınası görmeyi sabırsızlıkla bekliyor. Buna karşılık diğer grup toz fırtınası olması durumunda bazı çalışmaların aksayacağından endişe ediyor.
Böylesi küresel boyuttaki bir fırtına birçok yörünge aracıyla gözlenerek kafalardaki birçok soruya yanıt verebilir. Diğer tarafta ise yüzeyde görev yapan araçlar toz fırtınasından az ya da çok etkileneceğinden görev süreçleri kesintiye uğrayabilir.
En son 2007’de ortaya çıkan fırtınayı gözleyen NASA’nın Mars Yörünge Keşif (MRO) aracı atmosferden uzaya muazzam miktarda gaz kaçışı olduğunu bildirmişti. Bu süreci tersine döndüren araştırmacılar Mars’ın geçmişte daha sıcak ve sulu bir gezegenken kısa süre içerisinde kuru ve donmuş bir yapıya dönüştüğünü modellemişti.
Hampton Üniversitesinden Nicholas Heavens: “Toz fırtınalarına bağlı olarak orta atmosferde su buharının arttığını gözledik. Su buharı tozla birlikte yükselen hava içinde taşınmaktaydı” diyor.
NASA-ESA Hubble teleskopu ile Mars’ın orta atmosferinde (yüzeyden 50-100 km kadar yüksekte) su buharının varlığı tespit etmiş ve üst atmosferden hidrojen kaçışı belirlenmişti. Üstelik bu olgu yıllar içinde toz fırtınası görülmediği dönemlerde de sürdü. Mars Express adlı yörünge aracının verileri bunu gösteriyordu. Atmosferden kaçışı gözlemek için NASA’nın 2014’de yolladığı MAVEN uydusu bu ölçümleri yapıyor.
NASA’nın Jet İticileri Laboratuvarından David Kass: “Mars’taki tüm araçlarla birlikte bu yıl gerçekleşeceğini düşündüğümüz toz fırtınasını incelemek bu anlamda önemlidir” diyor.
Öte yandan bir grup Mars araştırmacısı ise toz fırtınasının bazı görevleri olumsuz etkileyebileceğini düşünüyor. Örneğin Opportunity (Fırsat) robotu güneş enerjisine ihtiyaç duyacağı için bulunduğu konumdan ayrılmak zorunda kalacak. Buna ek olarak Mayıs 2018’de fırlatılması planlanan InSight aracının Kasım ayında Mars yüzeyine ineceği yerin belirlenmesi ve buna uygun yörünge manevrasının planlanması gezegende gerçekleşmesi olası fırtına nedeniyle görüş alanının daralması gibi sorunlar nedeniyle zorlaşabilir.
On yıllardır yapılan Mars gözlemleri gezegenin kuzeyinde bahar ve yaz aylarında beliren toz fırtınalarının sonuçlarını da getirdi. Güneş’in çevresindeki bir turunu yaklaşık iki Dünya yılında alan gezegende her dönem şiddetli ve büyük çapta fırtınalar oluşmaz. Büyük fırtınalara daha önce 1977, 1982, 1994, 2001 ve 2007’de rastlandı. Mars’ta oluşacak yeni dev fırtınanın önümüzdeki yazdan başlayarak 2019 başlarına kadar sürmesi bekleniyor.
MRO üzerindeki Mars İklim Sondası (Mars Climate Sounder) aleti atmosferi tarayarak toz ve buz parçacıklarını algılayarak su buharı dağılımı ile sıcaklığın etkilerini ölçüyor. Yeni veriler bölgesel toz fırtınalarına bağlı olarak orta atmosferde su buharında küçük artışlar olduğunu ve 2007’deki küresel toz fırtınasındaki artışın zirvede olduğunu gösteriyor. Buna göre 2007’deki su buharının artışının, normal dönemdeki küçük fırtınalara bağlı olarak gerçekleşene göre yüz kat daha fazla olduğunu işaret ediyor.
MAVEN Mars’taki görevine başlayana kadar pek çok bilim insanı güneş rüzgârına bağlı olarak Kızıl Gezegen’in üst atmosferindeki hidrojen kayıplarını görmeye çalıştı. Ancak MAVEN ile Mars Express’in ilettiği veriler bu desene uymadı. Yani daha çok Mars mevsimlerine bağlı bir hareketlilik olduğunu işaret ettiler. Bu da toz fırtınaları ile su buharının daha yukarı taşınarak hidrojenin atmosferin üst kısmından kaçışını kolaylaştırdığını ortaya koyuyor. Küresel bir toz fırtınasının MAVEN ile gözlenmesi bu kaçış ile fırtına arasında ilişki olup olmadığını gösterecek.
