Beş yıl önce 10 Mart’ta Mars yörüngesine oturan Mars Yörünge Keşif Aracı (Mars Reconnaissance Orbiter –MRO) Kızıl Gezegeni daha yakından tanımamızı sağladı. Araç bize gezegenin eski yapısını, iklim çevrimlerini ve bugüne kadar olan değişimleriyle ilgili bilgi vermiştir.
Uzay aracı Mars’ın yüzeyi, yer altı ve atmosferiyle ilgili ayrıntılı gözlemler gerçekleştirdi. Aracın büyük güneş panelleriyle sağlanan enerji üzerindeki çanak antenle Dünya’ya toplam 131 Terabit’lik 70 000’den fazla görüntünün iletilmesini sağlamıştır.
Dünya’dan ayrıldıktan 7 ay sonra 10 Mart 2006’da Mars’a ulaşan araç 27 dakika süreyle motorlarını ateşledi. Aracın bu manevrası yavaşlamak ve gezegenin yörüngesine girmesi için gerekliydi. Bu sırada gezegenin –bize göre- arkasına dolanan araçla iletişim kesildi.
NASA’nın Kaliforniya’daki Jet İticileri Laboratuarı’ndan (JPL) Dan Johnston: “Uzay aracı Mars’ın arkasından çıkana kadar gergin bir bekleyiş başlamıştı” diyor.
MRO, kendisinden beklenenleri ilk iki yıl içinde gerçekleştirdi. 2010 yılına kadar uzatılan görev süresince de önemli bilgileri aktarmaya devam etti.
Araç Mars tarihini üç dönemle tanımladı. Mars’ın görece fazla sayıda krateri olan bölgelerde eskiden su ve çeşitli mineraller olduğunu gösterdi. Bunlardan bazıları diğerlerine göre yaşam için daha uygun koşulları barındırıyordu.
Yakın zamanlarda oluşmuş su ise kutuplardaki buz ve gaz arasında daha alt katmanlarda buz ve karın altında saklanıyor. Buz veya kaya içerikli katmanın oluşumu yüzbinlerce yıl ya da milyonlarca yıl sürmüş olabilir. Bu oluşumlar dünyadaki buzul çağlarının oluşması gibi gezegenin dönüş ekseninin eğimindeki yörünge dönemine bağlı olarak gelen güneş ışınlarının yüzeye geliş açısına ve dolayısıyla değişen şiddetine bağlıdır.
Oldukça hareketli olan mevsim değişimleriyle yaz mevsiminde su yollarının değişmesi uçucu olan karbondioksit nedeniyle gerçekleşmiştir. Böylece yüzeyde yeni su çizgilerinin oluşmasına neden olmuştur. Yeni kraterler, çığlar ve toz fırtınaları gözlemleri kısmen donmuş olan gezegendeki değişimin hala sürdüğünü gösteriyor.
MRO, bilimsel görevine ek olarak yüzeyde görev yapan araçlara da gerekli desteği sağlıyor. 2008 yılında paraşütle yüzeye inen Anka Kuşu (Phoenix) ve Mars robotları Spirit ve Opportunity’i etkileyebilecek toz fırtınalarını gözledi.
JPL’den Phil Varghese: “MRO aracı 5 yıl sonra bile hala mükemmel bir şekilde görevini sürdürüyor” diyor.
MRO, NASA’nın Ağustos 2012’de Mars’a inecek olan Mars Bilim Laboratuarı aracı için uygun bir iniş yeri arıyor. Varghese bu konuda şunu belirtiyor: “ MRO, Mars Bilim Laboratuarı çalışmalarına destek verecek. Bunun için görev süresi üç Mars yılına kadar uzatılacak.” Bir Mars yılı yaklaşık iki Dünya yılına eşittir.
MRO dört Dünya yılına eşit gelen zaman içerisinde günlük hava haritalarını oluşturdu. Yüksek çözünürlükte alınan 18 500 görüntü birleştirilerek dağınık durumdaki çalışmalar birleştirildi. Ayrıca Context Kameası ile alınan 36 900 Mars yüzeyi görüntüleri de yüksek çözünürlükte elde edildi. Mars yüzeyinin üçte ikisini kaplayan görüntülerde büyük bir binayı görebilecek ölçüde çözünürlükte görüntüler bulunuyor.
Tayfölçer ile yüzeyin dörtte üçündeki mineral haritası oluşturuldu. Ayrıca Mars atmosferinin sıcaklığı ve aerosolleri de izlendi. Bunun için yer kabuğundaki 8600 delikli yapılar kontrol edildi.
JPL’den Rich Zurek: “Geçen süre içinde Mars atmosferindeki değişimleri ve yüzeyindeki yapıyı anladık. Beş yıl önceye göre Mars hakkında daha ayrıntılı bilgiye sahibiz. Mars’ın oldukça hareketli ve farklı bir gezegen olduğunu artık biliyoruz” diyor.
