NASA’nın uykudan kalkamayan robotu Ruh (Ruh)’un daha önce yolladığı verilerin incelenmesiyle yeraltında tıpkı karın erimesine benzer şekilde su oluşumuna rastlandı.
Yüzeye yakın toprak ile alt katmanlar arasına sızan suyun donduğu sanılıyor. Buradaki sızıntı Mars’ın kendi ekseni çevresindeki dönmesiyle gerçekleşen iklim değişiklerine bağlanıyor. Suda çözünen mineraller daha derinlere kum içine taşınmış olabilir. Dönmeye bağlı olan eksenin eğimi yüz binlerce yıl içerisinde değişir (ç.n.: Topacın sallanması gibi).
Yüzeye yakın daha çok çözünemez minerallerin hematit (ferik-oksit minerali), silis ve alçıtaşı içerdiği düşünülüyor. Ayrıca su içinde çözünen demir sülfata da rastlandı. Bu minerallerin hiç biri tozla kaplı yüzeydeki rüzgardan etkilenmiyor.
Washington Üniversitesi’ndeki St. Louis Ruh ve Opportunity robotları araştırma ekibinden Ray Arvidson: “Yüzeyden aşağı doğru demir sülfatın görülen dağılımı bize bölgede iklimin değişimi hakkında fikir veriyor. Bu süreç hala devam ediyor” diyor.
Nisan 2004’te Mars yüzeyine üç aylık görev için gönderilen aracın bir tekeri 2006’da dönmemeye başlayarak ilk arızasını verdi. (Ç.N.: Araç bu tarihten sonra bozuk tekerini sürükleyerek beş tekeriyle Mars yüzeyinde dolanmaya devam etmişti.)
Ruh, Nisan 2009’da pudra kadar ince kum yığını içine saplanınca hareket durumunu kaybetti. Araç burada ince bir kabuğu kırınca tekerinin biri daha bozuldu. Önceki yıllarda güneş panellerinden gerekli enerjiyi alması için konum değiştiren Ruh, güneş panellerine yeterli eğimi veremeyince enerjisini tüketti. Mühendisler geçtiğimiz 22 Mart günü aracı uyku moduna aldılar. Önümüzdeki ay araçla tekrar iletişime geçmeyi hedefleyen mühendisler bunun için Derin Uzay Ağı (Deep Space Network) ve yörüngedeki Mars Odyssey araçlarını kullanacak.
Araştırmacılar böylece aracı durgun bir istasyon olarak toprak katmanlarını incelemeye başladı. Yeni veriler için aracın uykudan uyanması ve kepçesi ile toprağı biraz daha kazması beklenecek.
NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndan John Callas: “Kışın yeterli enerjiyi toplayamayan araç, tüm hareket ve iletişim sistemleri ve hayatta kalmasını sağlayan ısıtıcılarını da kapatarak derin bir kış uykusuna girdi. Araç şimdi güneş panellerinin yeterli enerjiyi sağlayacağı zamanı bekliyor” diyor.
Tüm umutlara karşılık Ruh derin uykudan uyanmayabilir. Ancak umutlar tükenmedi. Ruh’un bir şekilde uyanarak sabit bir deney aracı olarak Mars toprağı ve katmanları hakkında ayrıntılı bilgiler vermesi bekleniyor. Ruh’un ikizi olan Fırsat (Opportunity) ise hedefi olan Endavur Krateri’nden 8 km uzaklıkta bulunuyor.
Gerek Ruh, gerek Fırsat ve gerekse de diğer Mars araçları gezegenin milyarlarca yıl önce yaşam için uygun koşulları barındırdığını ortaya çıkardı. Yörünge araçları ile 2002’de kutuplarda, yüksek ve orta enlemlerde toprağa gömülü durumda su buzu olduğu belirlenmiş ve bu tespit 2008’de Anka Kuşu (Phoenix) ile doğrulanmıştı. Bu yeni kanıtlar Mars’ta sürmekte olan iklim değişimleri nedeniyle suyun zaman zaman azaldığını gösteriyor.
Kaynak: NASA-Spirit and Opportunity
