NASA’nın Mars robotu Merak’ın elde ettiği çakıl görüntülerini ayrıntılı bir şekilde inceleyen bilimciler son kararlarını açıkladı: Burası eski bir dere yatağıdır.
Kayalardan parçalanan çakıl taşları Mars ile elde edilen somut kanıtların başında geliyor. Bu çakılların büyüklükleri –kum taneciğinden golf topu büyüklüğüne kadar- akan suyun derinliği ve hızını hesaplamak için araştırmacılara önemli ipuçları verdi.
Arizona Tuscon’daki Gezegen Bilimleri Enstitüsü’nden Rebecca Williams: “Bu kum yığınları ile oval şekilli taşların yüzey ölçümlerine ait ciddi çalışmamız tamamlandı. Buna göre dereden akan suyun hızı yürüme hızına eşdeğer –saniyede bir metre ile üç metre kadar- olduğunu ve ayak bileğine kadar da derin olduğunu sanıyoruz” diyor.
Mars’ın gezici robotu ilk 40 gün boyunca telefoto yeteneğine sahip hareketli kamerası Mastcam ile gerekli verileri alarak kayalarla ilgili bir rapor hazırladı. Araştırmacılar ayrıca kaya içeriğinin tespiti için üretilmiş lazer yöntemiyle kimyasal yapıyı gösteren ChemCam kamerasından da yararlandılar.
“İncelediğimiz yerler yeryüzündeki dere yataklarına inanılmaz derecede benziyor. Çoğu insanın bildiği gibi buradaki çakıl taşları oval şekilde. Bu, kayadan kopan taşın su ile düzeldiğini akla getiriyor. Başka bir dünyada bizdekine benzer bir durumla karşılaşmak oldukça heyecan verici” diyor Williams.
Çakıl taşlarının büyüklükleri farklılık gösteriyor. Araştırmacılar Hottah bölgesindeki çakıl taşlarına göre burası zengin katmanlar ve kum tabakasında değişimin yaşandığı bir yer. Dünya üzerindeki dere yataklarında da benzer durum var. Bu kanıttan başka bir kanıtta çakıl taşlarının dere boyunca sıralanmış olması.
Londra Imperial College’den Sanjeev Gupta: “Ama en önemli kanıt çakıl taşlarının oval şekilde olmasıdır. Bu yuvarlaklık sürekli bir akışın izidir. Bu akış sırasında çakıl taşları birbirine çarpmıştır ki bu akışın bir defalık olmadığını gösterir. Buna karşılık akışın haftalar ya da aylarca sürdüğünü de söyleyemiyoruz” diyor.
Araştırmacıların tahminine göre akış nedeniyle çakıllar en az birkaç kilometre taşınmış olmalı.
Mars geçmişte su ve buzu yüzeyde tutabilse de günümüzde çok ince atmosferi yeterli basıncı oluşturamadığından kurumuştur. Kanıtlar, antik dönemdeki Mars’taki suyun farklı ortamlarda olduğunu belirledi. Örneğin Merak’ın görev yaptığı Gale Krateri yakınındaki uygun atmosferik şartlar, suyun yüzeyde rahatça akmasını sağlamış. Ancak diğer bölgelerde böyle bir durum yok.
İki yıl görev yapacak olan Merak aracının şimdiye kadar ilettiği veriler eşliğinde, antik dönemde Gale Krateri çevresinde mikrobik yaşamın olduğunu keşfedilmişti. Merak, Mars’ın bu bölgesini ayrıntılı inceleyebilmek için üzerinde 10 bilimsel alet bulunduruyor.
