NASA’nın otomobil büyüklüğündeki Mars gezgini Merak (Curiosity), gezegenin atmosferinin nasıl kaybolduğunu anlama yönünde önemli bilgiler elde etti.
Bu bilgiler eşliğinde bilimciler Mars’ın geçmişte yaşanabilir olup olmadığını anlayabilecek. Şu andaki Mars atmosferi Dünya atmosferinden 100 kat incedir.
Araç Gale Krateri’ndeki “Rocknest” adlı kayanın içeriğini Numunenin Veri Analizi (SAM) aletiyle inceleyerek atmosferdeki değişimi gördü. Aracın bazı elementlerin ağır izotoplarına ait izlenimi, atmosferin uğradığı ağır bir süreç sonucunda gezegenin uğradığı değişimi ortaya çıkardı. İzotop, normal atomun değişime uğramış farklı ağırlığa sahip atomdur.
İlk sonuçlara göre karbondioksit atmosferinin, karbonun ağır izotopunun sayısında yüzde beş artış gerçekleşti. Buna göre hafif izotoplar üst atmosfere çıkarak uzaya karıştı. Bu da atmosferin üst kısımlarındaki hafif izotopların sayısında azalma gerçekleşti. Dünya’daki Mars kaynaklı meteorların yapılarında da argon izotoplarına rastlandığından, bunun atmosfer bileşiminin önceki tahminleri doğruladığını göstermektedir.
Bilimciler Mars’ın uzak geçmişte yüzeyde sıvı su bulundurabilecek kadar yeterli basınç oluşturabilen şimdikinden farklı ve kalın bir atmosfere sahip olduğunu düşünüyor. NASA 2014 yılında Mars atmosferinin üst kısmının karşılaştığı değişimi ortaya çıkarabilecek Maven adlı bir araç yollayacak.
Mars’ta metan gazı arayan SAM şimdiye kadar yaptığı en duyarlı ölçümü gerçekleştirdi. Bu sonuçlara göre az da olsa metana rastlandı. Metan yaşam türleri için gerekli önemli bir elementtir. Metan Dünya’da biyolojik ya da biyolojik olmayan yollarla üretilir.
Mars’taki metanın izlerini Dünya yörüngesindeki araçlarla bulmak zordur. SAM’ın Ayarlanabilir Lazer Tayfölçeri (TLS) atmosferdeki ilk aramayı yaptı. İlk SAM ölçümleri atmosferin üst kısımlarında metan miktarının neredeyse sıfıra yakın, milyar parçacık arasında birkaç tane olduğunu gösterdi.
NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndan SAM TLS başkanı Chris Webster: “Metan, Gale Krateri çevresinde bol bulunan bir gaz değildir. Açıkçası bunu aramamız bile heyecan vericidir. Bulduğumuz değerler düşük olsa da, bu Mars atmosferinin değişimini gösterir” diyor.
Merak, Mars’taki ilk üç ayında SAM aletiyle iki laboratuar yöntemi kullanarak atmosferi analiz etti. Bunlardan biri atmosferik gazları araştıran kütle tayfölçeri, diğeri olan TLS ile de karbondioksit ve metan gazı ölçümleri yapıldı. İki yıl sürecek görevi süresinde robot gaz ayırımını gaz kromatograf adlı bir aletle gerçekleştirecek. Araç ayrıca toprak ve kaya örnekleri dışında atmosfer örneklerini de inceleyecek.
NASA’nın Goddard Uçuş Merkezi’nden SAM ekibi baş araştırmacısı Paul Mahaffy: “Mars yüzeyinde görev yapan Merak’ın gelişmiş kimya laboratuarı ile ilk atmosfer ölçümlerini gerçekleştirdik. Bu analizler Mars’ta ‘yaşanabilirliği’ anlamak açısından önemlidir” diyor.
SAM önümüzdeki haftalarda Gale Krateri’ndeki iki numuneyi analiz ederek, kaya ve topraktaki organik bileşikleri arayacak. Su taşıyan minerallerin incelenmesi ve aranmasını karbon analizi yöntemiyle yapacak olan SAM’in önceliklerinden biri de budur.
