NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu verilerini kullanan gökbilimciler, ilk kez eski bir küresel yıldız kümesindeki yıldızların aynı yaşta olmadığını, iki ayrı yaş grubunda olduklarını ve kendilerine özgü yörüngelere sahip olduğunu belirledi.
Çalışmaya konu olan küresel küme 47 Tucanae’deki iki ayrı grup arasında en az 100 milyon yıl yaş farkı var. 16.700 ışık yılı uzaklıktaki küme, güney takımyıldızı Tucana’da yer alıyor.
British Columbia Üniversitesi’nden Harvey Richer liderliğindeki bir araştırmacı ekibi bu kümedeki yıldızların hareketlerini belirlemek amacıyla Hubble’ın son sekiz yıllık verilerini inceledi.
Önceki tayfsal çalışmalarla birçok küresel kümenin yıldızlarının birden fazla yaş grubunda olduğunu düşündüren kimyasal bileşimleri farklı yıldızlar olduğunu ortaya konulmuştu. Bu çalışmada ise yıldızların ‘yörünge hareketi‘ dikkate alındı.
“Yıldızların hareketini doğru analiz edebilmek ancak uzun zamanlı gözlemlerle mümkündür. Elimizdeki verilerle kümedeki yıldızların bireysel hareketini net bir şekilde görebildik. Böylece kümelerin nasıl oluştuğunu ve içerisindeki yıldızların yaş gruplarını anlamak için sağlam kanıtlara ulaştık” diyor Richer.
Samanyolu’ndaki küresel kümeler gökadanın oluşumundaki ipuçlarını taşır. Onlar sayesinde gökadamızın erken dönemine bakabiliriz. 47 Tucane 10,5 milyar yıl yaşındadır ve gökadamızda sayısı 150’yi geçen küresel kümeden en parlak olanlarındandır. Küme yaklaşık 120 ışık yılı çapındadır.
Richer ve ekibi kümeyi gözlemek için Hubble’ın Gelişmiş Kamerasını kullandı. 30 binden fazla yıldızın pozisyon değişimlerini ölçmek için 754 arşiv görüntüsünü incelediler. Bu veriler yardımıyla yıldızların ne kadar hızlı hareket ettiğini ölçebildiler. Ekip bunun yanısıra yıldızların parlaklıklarını ve sıcaklıklarını da belirledi.
Bu yıldız arkeolojisine göre iki ayrı yaş grubu tespit edildi. İlki daha eski kırmızı yıldızlar olup, kimyasal açıdan daha yoksul ve dairesel yörüngelere sahip. İkinci grup ise mavi renkli genç yıldızlardan oluşup, kimyasal açıdan daha zengin ve daha eliptik yörüngelere sahiptir.
“Ağır elementleri eksik olan kırmızı kuşak, kümedeki gazın ilk hareketini yansıtır. Bu yıldızların hareketi kümenin tarihini saklar.”
Bu yıldızların yaşlı olanları evrimini tamamladığında ağır elementleri atar. Bu gaz ortamdaki diğer gazla çarpışarak küme merkezine doğru harketlenip kimyasal açıdan zengin ikinci nesil yıldızları oluşturur. Zaman içinde yeni oluşan yıldız dikine (radyal) yörüngesini oluşturmak için dışa doğru hareketlenir.
Hubble, küresel kümelerdeki yıldız gruplarını ilk kez keşfetmedi. 2007 yılında büyük küresel küme NGC 2808’de üç nesil yıldız grubu keşfedilmişti. Ancak ilk kez bu gruplar yıldız dinamikleriyle keşfedildi. Küresel kümelerdeki yıldız gruplarının derin kozmolojik etkileri vardır. Gökbilimciler erken evrendeki uzak gökadaların nasıl oluştuğunu anlamak için çoklu yaş grubuna sahip kümelere ihtiyaç duyarlar.
Kürreden zerreye kadar evrendeki her nesneyi ve ilişkilerini yorumlayan,her bilgiyi bir başlangıç sayan,sonsuz ufuklara açılan,menşeini unutmayan herkese SLM:)