Ancak en güçlü ileri teknoloji ürünü teleskoplar ile uzaktaki düşük kütleli ve sönük yıldızlar kayıt edilebiliyor. Zürih Üniversitesi’nden, Polonya ve Şili’den bir grup araştırmacı ilk kez mikro-mercekleme yöntemiyle M22 küresel küme içinde düşük kütleli yıldızı tespit etti. Böylece bir küresel kümenin toplam kütlesinin karanlık maddeye gerek kalmadan açıklanabileceği ortaya koyuldu.
Şu ana kadar bu türden düşük kütleli ve son derece sönük yıldızların varlığı kabul ediliyordu. Ancak oldukça uzak bir yerdeki düşük kütleli yıldızların zayıf olan parlaklıkları nedeniyle modern teleskoplarla bile görülmesi mümkün olmamıştı. Şili ve Polonyalı araştırma ekibiyle birlikte İsviçre Zürih Üniversitesi’nden astrofizikçi Philippe Jetzer dolaylı bir yöntemle M22’deki ilk düşük kütleli yıldızı tespit etti. Astrophysical Journal dergisinde yayınlanan makaleye göre 3,2 kiloparsek uzaklıktaki (1 kiloparsek 3210 ışık yılı) cüce yıldız, güneş kütlesinin beşte birinden daha küçük kütleli.
Son derece doğru bir şekilde tespit edilen kütleye ilişkin kanıt ise kütle çekimsel mikro mercekleme yöntemi gibi yüksek teknik standartları olan bir yöntem gerektirir. Ölçümler ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan 8 metrelik Çok Büyük Teleskopu (VLT) üzerinden gerçekleşti.
2000 Yılındaki Büyük Atak
Ağustos 2000’de Polonyalı gökbilimciler M22 küresel kümesinin merkezinden iki yay dakikası uzaklıktaki bir yıldızın parlaklığının yirmi gün boyunca arttığını fark etti. Gözlemciler böylesi bir durumun ışığın büyük kütleli yıldızların yanından geçerken hafifçe bükülmesi sonucunda, ışığı yayan yıldızın parlaklığının artmış gibi görünmesini sağlayan kütle mercekleme etkisinden olduğundan şüphelendi. Bir yıldızın önünden geçen bir nesne, yıldızın ışığını bir mercek gibi büküp onun daha parlak görünmesine neden olur. Nesne yıldızın önünden geçtikten sonra yıldızın görülen parlaklığı azalır. Bunun doğruluğunu onaylamak için araştırmacılar Zürih Üniversitesi’nden kütle çekimsel mikro mercekleme uzmanı olan Philippe Jetzer ile çalışmaya başladılar. Böylece 17 Temmuz 2011’de Paranal Gözlemevi’nde gerçekleşen kontrol ölçümleri sonucu öne sürüklen kuram doğrulandı. Jetzer: “Ayrıntılı çalışma sonucunda kaynağın M22 dışında olduğu belirlendi. Düşük kütleli yıldız küresel küme içinde bir mercek gibi davrandı” diyor.
Karanlık Madde Yerine Düşük Kütleli Yıldızlar Modeli mi?
Bir küresel kümedeki düşük kütleli yıldız tespiti astrofizik için küresel kümelerin yapısına yeni bir ışık tuttuğundan önemlidir. Şimdiye kadar küresel kümelerin kütlesi karanlık madde ve kanıtlanmamış başka nesnelerle açıklanabiliyordu. “Şimdi ise bu eksik kütleyi önceden tespit edilememiş düşük kütleli ve sönük yıldızlarla açıklayabileceğimizi gösterdik” diyor Jetzer.
