ESO’nun La Silla Gözlemevi’nden alınan bu yeni görüntüde Martı Bulutsusu olarak adlandırılan yıldız doğumevinin bir kısmı görülmektedir. Sharpless 2-292 olarak da bilinen bu gaz bulutu martının başını oluşturuyormuş gibi görünür ve kalbinde yatan çok sıcak genç yıldızlardan gelen enerjili ışınımdan dolayı parıldar. Bu ayrıntılı görüntü MPG/ESO 2.2-metre teleskopu üzerindeki Geniş Alan Görüntüleyicisi ile üretilmiştir.
Bulutsular geceleyin gökyüzündeki görsel olarak en etkileyici cisimler arasında yer alırlar. Bunlar yeni yıldızların doğduğu toz, moleküller, hidrojen, helyum ve diğer iyonize gazlardan ibaret yıldızlararası bulutlardır. Farklı şekil ve renklerde olmalarına rağmen bir çoğu ortak özelliklere sahiptir; ilk kez gözlendikleri zaman sıra dışı ve başka şeylere benzeyen şekilleri gökbilimcilerin hayal güçlerini zorlayarak bunlara ilginç isimler vermelerine neden olmuştur. Bu olağanüstü yıldız oluşum bölgesi de Martı Bulutsusu lakabıyla nasibini almıştır.
Şili’de bulunan ESO’nun La Silla Gözlemevi’ndeki 2.2-metrelik MPG/ESO teleskobu üzerindeki Geniş Alan Görüntüleyicisi’nden gelen yeni görüntü Martı Bulutsusu’nun baş kısmını gösteriyor [1]. Bu, yalnızca IC 2177 olarak bilinen 100 ışık-yılından daha geniş bir alana uzanan kanatlarını açmış uçan bir martıya benzeyen daha büyük bir bulutsunun bir parçasıdır. Bu gaz ve toz bulutu Dünya’dan yaklaşık 3700 ışık-yılı uzaklıktadır. Kuşun tamamı en iyi geniş alan görüntülerinde ortaya çıkar.
Martı Bulutsusu, Canis Major (Büyük Köpek) ve Monoceros (Tekboynuz) takımyıldızları arasındaki sınırda uzanır ve gökyüzündeki en parlak yıldız olan Sirius’a yakındır. Bulutsu, ünlü yıldızdan 400 kat daha uzaktadır.
Gaz ve toz karmaşası, martının gözü olarak nitelendirilebilen ve görüntünün ortasında yer alan genç parlak bir yıldız olan HD 53367’den [2] gelen güçlü morötesi ışınımdan dolayı gökyüzünde parıldayan martının başını oluşturur.
Genç yıldızlardan gelen ışınım civardaki hidrojen gazının zengin kırmızı bir renkte parlamasına ve bir HII bölgesine dönüşmesine neden olur [3]. Sıcak mavi – beyaz yıldızlardan gelen ışınım da bulutsudeki küçük toz parçalarıyla saçılarak görüntünün bazı kısımlarıda mavi haleler oluşturur.
Martı Bulutsu kompleksindeki parlak yığın ilk kez Alman-İngiliz gökbilimci Sir William Herschel tarafından ilk kez 1875’te gözlenmiş olmasına rağmen, burada gösterilen kısım neredeyse 100 yıl sonra fotografik olarak keşfedilmeyi beklemiştir.
Şans eseri bu bulutsu gökyüzünde, ESO’nun ‘VLT’nin Ne Gözleyeceğini Seç’ adlı yarışmasının (ann12060) kazananı Thor’un Başlığı Bulutsusu’na (NGC 2359) yakındır. Ayırt edici şekli ve sıra dışı adıyla bu bulutsu ESO’nun Çok Büyük Teleskopu’nun gözlediği halk tarafından seçilen ilk cisimdir. Bu gözlemler 5 Ekim 2012’deki ESO’nun 50. yıl kutlamalarının bir parçası olacaktır. Gözlemler Paranal’daki VLT’den canlı yayınlanacaktır. Bizi izlemeye devam edin!
Notlar
[1] Yıllar içerisinde bu cisim birçok isim almıştır — .bunlar Sh 2-292, RCW 2 ve Gum 1’dir. Sh 2-292, 1959’da yayınlanan ikinci Sharpless HII bölgesi kataloğundaki 292 numaralı cisim anlamına gelir. RCW numarası 1960’da yayınlanan Rodgers, Campbell ve Whiteoak’ın derlediği katalog anlamındadır. Bu isim Colin Gum tarafından derlenen güney yarım küredeki bulutsular kataloğunun ilk cismidir.
[2] HD 53367, Güneşimizden 20 kat daha büyük kütleli genç bir yıldızdır. Tayfında belirgin hidrojen salma çizgileri olan B türü bir yıldız olduğundan bir Be yıldızı olarak sınıflandırılmıştır. Bu yıldızın son derece basık yörüngede dolanan beş Güneş kütleli bir bileşeni vardır.
[3] HII bölgeleri artık elektronları protonlarına bağlı olmayan iyonize (H) hidrojenden ibaret oldukları için bu ismi almışlardır. HI terimi iyonize olmamış, nötral hidrojen için kullanılır. HII bölgelerinden gelen kırmızı parlama, proton ve elektronların yeniden birleştikleri ve bu esnada belli bir dalgaboyunda ya da renkte enerji yayınladıklarında meydana gelir. Başka iyi bilinen bir geçiş de bu güçlü kırmızı rengi verir (bu da hidrojen alfa ya da H-alfadır).
ESO-Türkiye (Özgecan Önal-İstanbul Üniversitesi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, ESON Türkiye Ekibi)
