RCW 34 adlı parıldayan bu bulutsunun en parlak bölgesinde bulunan gaz genç yıldızlar tarafından önemli ölçüde ısıtılarak çevredeki soğuk gaz boyunca dışarıya doğru genişlemektedir. Isıtılan hidrojen gaz bulutunun sınırına ulaştığında, kapağı açıldığında dışarıya doğru fırlayan şampanya gibi vakum ortamı ile karşılaştığı sırada dışarıya doğru püskürmektedir — bu sürece şampanya akışı adı verilmektedir.
ESO’nun Şili’deki Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile alınan bu yeni görüntüde dikkat çekici biçimde ışıldayan hidrojen gaz bulutları ön tarafta bulunan mavi yıldız topluluğunun arkasında yer almaktadır. Güney gökküresi takımyıldızlarından Vela doğrultusunda bulunan RCW 34 içerisinde bulutların en parlak bölgelerinde gizlenmiş olan büyük kütleli bir grup yıldız yer almaktadır [1]. Bu yıldızların bulutsu üzerinde önemli etkileri vardır. Güçlü mor-ötesi ışımaya maruz kalan gaz — bu bulutsunun merkezinde olduğu gibi — iyonlaşmaya uğrar, yani hidrojen atomları elektronlarını kaybederler.omları elektronlarını kaybederler.
Hidrojen gökyüzü fotoğrafçıları için önemlidir çünkü kendine özgü kırmızı bir renkte ışıldayarak birçok bulutsunun ayırt edilebilmesini sağlar ve ilginç şekillerde güzel görüntülerin ortaya çıkmasına neden olur. Ayrıca şampanya akışı gibi dikkat çekici olayların meydana gelebilmesi için ham maddeyi oluşturmaktadır. Ancak iyonlaşmış hidrojenin gökbilimde önemli başka bir rolü daha vardır:yıldız-oluşum bölgelerine işaret etmektedir. Yıldızlar içeriye doğru çökmekte olan gaz bulutlarınca meydana gelmektedir ve bunlar RCW 34 gibi çok miktarda gaz bulunduran bölgelerde bolca yer almaktadır.Bu nedenle bulutsu, yıldız oluşumu ve evrimini araştıran gökbilimciler için özellikle ilginç hale gelmektedir.
Bulutsuda yer alan çok miktardaki toz, iç kısımlarda bulunan yıldız oluşum bölgelerindeki süreçlerin görülmesini engellemektedir. RCW 34 oldukça yüksek miktarda sönümlenmeye uğramaktadır, yani bu bölgeden gelen görünür ışığın neredeyse tamamı Yeryüzü’ne ulaşamadan soğurulmaktadır. Doğrudan görüntülenemese de, gökbilimciler kırmızı-ötesi teleskopları kullanarak toz boyunca gömülü yıldız kuluçkalarını araştırabilmektedirler.
Kırmızı renklerin arkasına bakıldığında bölgede Güneş’ten çok daha küçük çok miktarda genç yıldızın olduğu ortaya çıkarıldı. Bunların merkezdeki daha yaşlı ve büyük kütleli yıldızların etrafında kümelendiği az bir kısmının ise dış kısımlarda yer aldığı görülüyor. Bu dağılıma göre gökbilimciler bulut içerisinde meydana gelen farklı yıldız oluşumu bölümlerinin gerçekleştiğini düşünüyorlar. İlk aşamada meydana gelen üç dev yıldız etrafında daha düşük kütleli yıldızların oluşmasına neden oldu [2].
Elde edilen görüntü için VLT üzerindeki Odak Daraltıcı ve düşük dağılımlı Tayfölçeri (FORS) aygıtı kullanılmış olup, ESO’nun Kozmik Mücevherler programı [3] kapsamında gözlenmiştir.
Notlar
[1] RCW 34 ayrıca Gum 19 olarak bilinmektedir ve parlak genç yıldız V391 Velorum etrafında kümelenmiştir.
[2] Çok büyük kütleli parlak yıldızların ömürleri kısa sürelidir — milyon yıl mertebesinde — ancak daha küçük kütleli olanların ömürleri Evren’in şu anki yaşından daha uzun sürmektedir.
[3] ESO’nun Kozmik Mücevherler programı ESO teleskopları kullanılarak gökbilim görüntülerinin eğitim ve hakla ilişkiler amaçlı kullanımı için geliştirilen yeni girişimdir. Program çoğunlukla gökyüzü koşullarının bilimsel gözlemler için uygun olmadığı zamanları, görsel olarak ilginç, merak uyandırıcı ve ilgi çekici cisimlerin fotoğraflarını çekmek için kullanıyor. Toplanan tüm veriler ayrıca ESO’nun bilim arşiviyle profesyonel gökbilimciler için de uygun hale getirilmektedir.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
