NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu ender rastlanan bir süpernova türüne neden olan eş yıldızı keşfettiler. Farklı bir türe örnek olan SN 1993J adlı süpernovası yardımıyla birbiriyle etkileşen iki yıldızın kozmik patlamaya neden olacağını söyleyen kurama delil oluşturuldu.
Kaliforniya’daki Berkeley Üniversitesi’nden gökbilim profesörü Alex Filippenko: “Suç mahalline bakarak suçluyu yakaladık” diyor. “Birincil yıldızın patlamasının nedeni eşi olan yıldıza hidrojen kaptırması olmuş.”
SN 1993J üstnovası, çok az hidrojen varlığı gösteren Tip IIb süpernova patlamalarına örnektir. Gökbilimciler patlayan yıldızın diğerinin dış katmanlarına hidrojeni akıttığını ve patlamanın ardından da süper-sıcak helyum yıldızı olarak yaşamını sürdürdüğüne inanıyor.
Çalışma ekibinden Berkeley Üniversitesi’nden Ori Fox: “bu patlama türü, birincil yıldızın dış katmanındaki hidrojenini kaybetmesi sonucunda oluşur. Bugüne kadar ikili sistemlerde süpernovaya neden olan yıldız ancak çok belirsiz bir şekilde görülebilmişti” diyor.
1. Birbiri çevresinde dolanan iki büyük kütleli yıldız birbirine büyük kütle çekimi uygular.
2. Yıldızlardan biri diğerinin dış katmanlarındaki hidrojeni çekmeye başlar.
3. Hidrojeni azalan yıldız büyük bir patlamaya uğrar.
4. Bunun sonucunda bir dev diğeri sıcak-helyum yakan küçük bir yıldıza dönüşür.
(NASA, ESA, and A. Feild (STScI))
SN 1993J, Büyükayı takımyıldızı yönünde olup bizden 11 milyon ışık yılı uzaktaki Messier 81 gökadasında bulunuyor. 21 yıl önce fark edilmesinden bu yana gökbilimciler eş yıldızı aramaktaydı. Hawaii’deki Mauna Kea tepesinde bulunan WM Keck Gözlemevi yardımıyla yapılan gözlemlerle eş yıldızın büyük miktarlarda morötesi ışıma yayması gerektiği öne sürülmüştü, ancak ölçümlere göre şiddetli görülen ışımanın doğrudan bu yıldızdan mı kaynaklandığından bilim insanları emin olamamıştı.
Araştırmacılar bunun için morötesi verilerle Hubble’ın optik verilerini birleştirdi. Böylece ışığın yıldızdan geldiği doğrudan gösterilmiş oldu.
Baltimore’daki Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü’nden Azalee Bostroem: “Biz optik ve morötesi tayf verileriyle bu sonuca ulaştık. Çalışmamız sırasında başka yıldızlardan kaynaklanan ışıma çıkarıldı. Buna rağmen elimizde kalan ışımanın morötesi kısmının yine de yüksek olduğunu gördük” diyor.
Büyük bir yıldız ömrünün sonuna ulaştığında demir çekirdeği çöker. Dış kısmı ise süpernova patlamasıyla savrulur. Gökbilimciler evrende her saniyede bir süpernova oluştuğunu düşünüyor. Bazı süpernova türleri tek yıldızın patlamasıyla oluşurken bazıları ise ikili sistemlerin ürünüdür. Bu ikili sistemlerde biri hatta ikisi de beyaz cüce yer alabilir. Tip IIb süpernovaları ise ne tek ve büyük bir yıldızın patlamasına ne de ikili sistemlerde oluşan patlamayı andıran farklı bir tür patlama şeklidir. Ancak bir yıldızın tam anlamıyla nasıl patladığını anlaşılamamıştır. Bu eş yıldızlı patlama çalışması farklı süpernova tiplerinin anlaşılmasında önemli bir pay sahibi olacağa benziyor.
Bu patlama şekillerinde SN 1993J’de olduğu gibi hidrojen eksikliği sorumludur. O zaman bu hidrojene ne olmaktadır? Öne sürülen modele göre eş yıldızdan biri diğerinin hidrojenini çalmakta ve hidrojeni azalan yıldız patlayıp bir süre sonra da süper-sıcak helyum yıldızı olarak parlamaya devam etmektedir.
“Tip IIb’nin İlk örneği olan SN 1993J keşfedildiğinde bir gün bu yıldızın bir eşinin bulunabileceği düşünülüyordu. Sonuçta Hubble verileri yardımıyla mevcut modeli doğrulayan bir çalışma yapılmış oldu” diyor Filippenko.
