NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu’nu kullanan gökbilimciler evrenin en gelişmiş karanlık madde haritasını yapmaya çalışıyor. Karanlık madde evrenin kütlesinin büyük bir kısmını oluşturan ve ne olduğu henüz anlaşılamamış bir maddedir.
Yeni gözlemler evrenin ilk yıllarındaki karanlık enerjinin rolünün ne olduğunu da ortaya çıkarabilecek. Gökadaların büyümesi ve kümelerin arasındaki itmenin karanlık enerjiden dolayı oluştuğu sanılıyor. Uzayın anlaşılamayan bir özelliği karanlık enerji ile karanlık maddenin oluşturduğu kütle çekimi arasındaki savaştır. Karanlık enerji gökada kümeleri denilen dev yapıları oluşturarak gökadaları birbirinden uzaklaştırır. Gökbilimciler evrenin ilk zamanlarındaki ilkel kümeleri inceleyerek karanlık madde dağılım haritasını oluşturmayı planlıyor.
NASA’nın Jet İtici Laboratuvarı’ndan (JPL) Dan Coe başkanlığındaki ekip Hubble’ın Gelişmiş Kamerası’yla gözlem yapmak üzere 2,2 milyar ışık yılı uzaklıktaki Abell 1689 büyük gökada kümesini hedef olarak seçtiler. Bu kadar yakındaki bir kümenin seçilmesinin nedeni ise mercek etkisi. Kümedeki karanlık maddeden dolayı oluşan kütle çekimi uzak gökadalardan gelen ışığı güçlendirme yani bir kozmik mercek gibi davranır. Böylece çok uzaklardaki bir gökada kümesi daha yakın planda görülebilir. Ancak alınan görüntüler elbette bir mercek ya da aynanın vereceği gibi net olmayacaktır. Görüntüleri inceleyen gökbilimciler küme içindeki karanlık madde miktarını kestirebilir.
Coe ve ekibi Abell 1689’un çekirdeğindeki büyümeyi baz alarak yaptıkları bilgisayar benzetimiyle karanlık maddenin önceki tahminlerdeki gibi çok daha yoğun olduğu sonucunu çıkardılar. Karanlık enerjinin evrenin tarihi boyunca gökada kümelerinde itme ve büyütme etkisi oluşturması şaşırtıcı değil.
Coe: “Gökada kümeleri milyarlarca yıldır şekilleniyor. Daha erken dönemlerde evren daha küçüktü ve karanlık madde daha yoğundu. Abell 1689 evrenin ilk zamanlarında oluşmuş yoğun madde ile çevrelenmiş ve onun tarafından beslenmiştir. Sonuçta küme bugün gözlemlediğimiz duruma geldi” diyor.
Görünmez Madde Haritası
Abell 1689 en güçlü çekimsel mercek kümeleri arasındadır. Daha önceki çalışmalarda 42 arka plan gökadalarına ait 135’den fazla görüntü elde edildi.
Coe: “Mercek görüntüleri büyük bir bulmaca gibidir. Burada ilk kez Abell 1689 arka plandaki gökadalardaki kütleyi düzenlemek için kullanılıyor.” Öncelikle bu bilgiler kümedeki karanlık madde dağılımını bir haritaya dökmek için kullanılabilir.
Gökbilimciler karanlık enerjinin olası etkisinin anlaşılması için daha çok gözlem yapmayı planlıyor. Hubble önümüzdeki 3 yıl içerisinde 1 ay süreyle 25 kümeyi gözlem altına alacak. Burada Hubble özellikle CLASH özellikli kümeleri gözleyecek. CLASH kümeler büyük miktarda sıcak gaz barındırdıkları için güçlü X-ışınları yayarlar. Bu kümeleri gözleyecek olan gökbilimciler karanlık madde dağılımını ve erken evrendeki küme oluşumlarını daha iyi anlamayı umuyor.
Kaynak: Hubble
