Büyük karadelikler ve karanlık maddenin büyük bir kısmı büyük kütleli gökadaların merkezlerinde bulunur. Bu bilgi karanlık maddenin aslında karadelikleri besleyip büyüttüğü hakkındaki tartışmalara yol açmıştı.
Uzay fiziği alanında Max Planck Enstitüsü’ndeki bilim insanları, Austin’deki Teksas Üniversitesi ve Münih Üniversitesi ve Gözlemevi’nde görevli araştırmacılar karadelik kütlesinin doğrudan karanlık maddeyle ilgisinin olup olmadığına ilişkin gökadalar üzerinde kapsamlı bir çalışma başlattı.
Milyarlarca yıldızdan oluşan Samanyolu gibi gökadalar aynı zamanda büyük miktarlarda gaz ve toz barındırır. Bunların çoğu farklı dalga boylarında, radyo ve kızılötesi ile soğuk nesneler ve x-ışınları ve görünür ışıkla sıcak nesneler, görülebilir. Ancak ışık yaymayan ve sadece kütle çekimi nedeniyle varlığı bilinen unsurlarda bulunur.
Bütün gökadalar görünür kenarlarını kuşatan ve gökada kütlesine hakim olan karanlık maddeyle kaplıdır. Bu bileşen doğrudan görülemiyor, ancak varlığı yıldızların, gaz ve tozun hareketinden anlaşılıyor. Karanlık maddenin yapısı bilinmemekle birlikte bazı bilim insanlarına göre bu madde bildiğimiz Dünya, Güneş ve yıldızları oluşturan normal (baryonik) maddeden değil tersine egzotik parçacıklardan oluşuyor.
Bir gökada görülemeyen diğer unsur ise merkezdeki karadeliktir. Samanyolu merkezinde dört milyon Güneş kütleli karadelik bulunmaktadır. Böylesi büyük canavarlar doğrudan yolla gökada merkezlerindeki ani parlaklık değişimleriyle bulunabilir. Merkezi şişkin olan tüm gökadaların merkezlerinde karadelik olduğu düşünülmektedir. Her ne kadar bu karadelikler doğrudan gözlem yoluyla ortaya çıkarılamıyorsa da onun çevresindeki yıldızların hareketlerinden varlıkları anlaşılabilir.
2002 yılında karadelik kütlesi ve gökadanın dış disklerinin dönüş hızı ile karanlık madde arasında sıkı bir ilişki olduğu ve bundan dolayı da karadeliklerin büyüdüğüne ilişkin görüş ortaya atıldı. Diğer taraftan birkaç yıl önce karadelik kütle artışı ile gökada parlaklığının birbirine bağlı olduğu ortaya çıkmıştı.
Ancak son yapılan çalışmayla gökadalardaki karadelik ile karanlık madde arasında bir bağlantı olmadığı belirlendi.
Çalışmada ele alınan ve yüksek hızda dönen gökadaların bazılarının merkezlerinde küçük karadelikler olmasına karşılık büyük miktarda karanlık maddeyle çevriliydiler. Bu da karadeliklerin karanlık maddeden daha çok çevresindeki normal madde nedeniyle büyüdüğü sonucuna ulaşılmasını sağlıyor.
Gökada biçimlerinde, sık sık görülen gökada birleşmeleri sırasında merkeze yönelen gaz hareketi ve bunun sonucunda oluşan yıldız kümeleri ile karadelikler sorumludur. Yapılan gözlemler karadelik oluşumu ve büyümesi için böylesi bir sürecin olması gerektiğini gösteriyor.
Kaynak: Science Daily
