Aktif gökadaların merkezlerindeki süper kütleli karadelikler büyük miktarda gaz yutarlar. Bu ziyafet sırasında gerçekleşen sarsıntılarla bir kısım ‘yemek’ dışarı dökülür. Uluslararası bir gökbilimci ekibi uzak bir gökadadaki süper kütleli karadeliğin çevresindeki patlamanın özelliklerini ortaya koydu. Karadeliğe yaklaşan soğuk gaz burada ısınarak saniyede 700 km gibi bir hızla dışa doğru savrulur.
Karadelik, inanışın tersine çevresindeki tüm maddeyi yutmuyor. Karadeliğin çevresinde yoğun gaz diski bulunuyor. Gaz ve toz, karadelik çevresindeki yolculuğu sırasında dışarıya büyük miktarlarda X-ışını ve morötesi ışıma (UV) yayar. Çok güçlü olan ışımanın bir kısmı gaza aktarılır ve bu da saniyede yüzlerce km hızla esen sert rüzgarlara neden olur. SRON Hollanda Uzay Araştırmaları Enstitüsü’ndeki araştırmacıların liderliğini yaptığı çalışmada bilinen en parlak süper kütleli karadeliklerden birinin çevresinde yönelik müthiş bir gözlem fırsatı elde edildi. Gözlenen karadelik Markarian 509 Gökadası’nda bulunuyor ve 300 milyon güneş kütlesine sahip.
Markarian 509 karadeliği morötesi ışık altında parlayan bir gaz diski ile çevrilidir. X-ışını altındaki gözlemler buradaki enerjinin senkronize olarak düşük ve yüksek değerler aldığını gösterdi. Jelle Kaastra: “Bunu açıklamanın tek yolu disk üzerinde gezinen ve adına “korona” diyebileceğimiz bir başka diskin varlığıdır” diyor. “Bu korona, diskten morötesi ışığı emip bunu x-ışını şeklinde yayabilen milyonlarca derecelik sıcaklıkta bir disk olmalıdır. Daha önce beş farklı teleskopla giz diski üzerinde etkili olan çok sıcak “korona” varlığı keşfedildi. Bu keşif daha önce aktif gökadalarla ilgili açıklanamayan bazı gözlemlerin mantıklı açıklamasını sunuyor.”
XMM-Newton Uzay Teleskopu’ndaki Reflection Grating Tayfölçeri (RGS) şimdiye kadar elde edilmiş en iyi X-ışını tayfölçeridir. Gaz ortamında daha önce görülmemiş ayrıntılar belirlendi. Sıcaklıkları 20 000 ile bir milyon C derece arasında değişen beş ayrı bileşen olduğu gösterildi. Markarian 509’un Hubble Uzay Teleskopu’nun Kozmik Kökenli Tayfölçeri ile elde edilen morötesi tayfında, gökadanın çeşitli yerlerinde 14 farklı hız bileşeniyle çıkış yapan gaz parçaları olduğu görüldü. Şimdiye kadar bunlardan sadece yedisi tespit edildi.
Kaastra: “X-ışını ve morötesi ölçümler akan gazın karadeliğin merkezinden 15 ışık yılı uzaklıktan savrulduğunu gösteriyor. Bu çıkış sırasında yoğun gaz içinde soğuk lekeler oluşuyor. Hatta karadeliğin 15 ışık yılı uzaklıkta yayınlanan enerji, gaz diskini yönetir” diyor.
Gökadanın yıldızlararası ortamında gaz imzaları görünmektedir. Bu gaz merkezi güçlü X-ışını kaynağı tarafından iyonize edilen atomlarla aydınlatılır ya da elektronlarından arındırılır. Hatta Markarian 509 Gökadası’ndan yüzbinlerce ışık yılı uzaklığa kadar saniyede 200 km hızla ulaşan gaz parlayarak kendini gösterir. Bu gazın varlığı Markarian 509’da geçmişte daha küçük bir gökadanın çarpmasıyla tetiklendiğini gösteriyor olabilir.
