MUSE tayfölçeri erken evrende neredeyse tüm gökyüzünün Lyman-alfa salınımı ile ışıldadığını ortaya çıkardı
ESO’nun Çok Büyük teleskopu üzerindeki MUSE tayfölçeri ile yapılan derin uzay gözlemleri uzak gökadaları çevreleyen çok miktarda kozmik atomik hidrojen birikimini gözler önüne serdi. MUSE’nin üstün hassasiyeti ile erken evrendeki sönük hidrojen bulutlarının doğrudan gözlemleri parıldayan Lyman-alfa ışınımı sayesinde gerçekleştirilebiliyor — o dönemde geceleyin gökyüzünün gizli bir ışıltılı yapıya sahip olduğu ortaya çıkarıldı.
Hubble Ultra Derin Alanı’ndaki (HUDF) beklenmedik Lyman-alfa salınımı bolluğu uluslararası bir gökbilimciler ekibi tarafından ESO’nun Çok Büyük teleskopu (VLT) üzerindeki MUSE aygıtı kullanılarak keşfedildi. Keşfi yapılan salınım neredeyse tüm görüş alanını dolduruyor — ekip bu nedenle erken evrenden gelen Lyman-alfa emisyonunun neredeyse tüm gökyüzünü görünmez bir şekilde kapladığı sonucuna vardı [1].
Digitized Sky Survey 2 (DSS2)) ile alınmış görüntüsü. (
Telif:ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgment: Davide De Martin)
Gökbilimciler uzun bir süredir gökyüzüne farklı dalgaboyunda bakmaya alışkınlar, ancak Lyman-alfa ışınımının boyutları halen şaşkınlık verici. “Uzak hidrojen bulutlarından gelen Lyman-alfa emisyonunu gözlerken tüm gökyüzünün optik bölgede ışıldadığını görmek oldukça şaşırtıcı oldu,” diye açıklıyor sonuçları elde eden gökbilimciler ekibinin üyesi Kasper Borello Schmidt.
“Bu harika bir keşif!” diye ekliyor ekip üyesi Themiya Nanayakkara. “Bir dahaki sefere aysız bir gecede gökyüzüne bakıp yıldızları gördüğünüzde, görünmeyen hidrojen parıltısını hayal edin: evrenin ilk yapıtaşı, geceleyin tüm gökyüzünü aydınlatıyor.”
Ekibin gözlediği HUDF bölgesi Ocak takımyıldızı doğrultusunda olup, 2004 yılında uzayın bu bölgesi için o zamana kadarki en derin gözlemin NASA/ESA Hubble teleskopu tarafından değerli gözlem zamanından 270 saat ayrılarak yapılmasıyla üne kavuşmuştur.
HUDF gözlemleri binlerce gökadanın karanlık bir gökyüzü parçası gibi görülen bu bölge boyunca dağıldığını ortaya çıkarmış ve evrenin küçük ölçekli mütevazi bir görüntüsünü sunmuştur. Şimdi MUSE’nin sıradışı yetenekleri bizlere daha derinlere inme fırsatı vermektedir. HUDF içindeki Lyman-alfa salınımının tespiti gökbilimcilerin ilk gökadaların gazla çevrili dış kısımlarından gelen sönük ışımayı ilk kez tespit edebilmeleri anlamına gelmektedir. Bu birleştirilmiş görüntü ikonik HUDF görüntüsü üzerine eklenen mavi renkli Lyman-alfa ışımasını göstermektedir.
Bu son gözlemlerin arkasındaki aygıt MUSE ESO’nun Paranal Gözlemevindeki VLT’yi oluşturan teleskoplardan Birim Teleskop 4 üzerine kurulu son teknoloji ürünü bir toplam alan tayfölçeridir [2]. MUSE gökyüzünü gözlerken ışıktaki dalga boyu dağılımları algılayıcısındaki her piksele çarpmaktadır.Göksel nesnelerden gelen ışığın tüm tayfına bakarak Evren’de meydana gelen astrofiziksel süreçlerin derinliklerine hakim olabiliriz [3].
“Bu MUSE gözlemleri ile erken evrendeki gökadaları çevreleyen yaygın gaz kozalarına ait tamamen yeni bir resim elde ettik,” diyor diğer bir ekip üyesi Philipp Richter.
Gözlemleri gerçekleştiren uluslararası gökbilimciler ekibi bu uzak hidrojen bulutlarının yaydığı Lyman-alfa ışımasına dair geçici belirlemeler yapmış olsalar da, kesin nedeni şu an için belirsizliğini koruyor. Bununla birlikte, bu sönük ışımanın geceleyin gökyüzünde her zaman bulunduğu düşünüldüğünde, gelecekte yapılacak gözlemlerle kökenine ışık tutulması bekleniyor.
“Gelecekte daha da hassas ölçümler yapmayı planlıyoruz,” diyor son olarak ekip lideri Lutz Wisotzki. “Bu atomik hidrojen rezervinin uzayda nasıl dağıldığını ayrıntılı olarak bulmak istiyoruz.”
Notlar
[1] Işık oldukça hızlı hareket etse de sınırlı bir hıza sahiptir, yani Dünya’ya aşırı uzak gökadalardan gelen ışık uzun bir süre boyunca yol alır, bu da bize Evren’in erken dönemleri hakkında bilgiler verir.
[2] VLT Birim teleskop 4, Yepun, aralarında Amerikan Optik Derneği tarafından yakın geçmişte 2018 Paul F. Forman Mühendislik Ekibi Mükemmelliyet Ödülü ile ödüllendirilen Uyarlamalı Optik Tesisinin de bulunduğu sıradışı bilimsel aygıtlar ve ileri teknolojili sistemlerle donatılmıştır.
[3] MUSE’nin gözlediği Lyman-alfa ışıması yaklaşık 122 nanometre dalgaboyuna sahip ışık yayan hidrojen atomlarındaki atomik elektron geçişlerinden kaynaklanmaktadır. Ancak bu ışıma Dünya atmosferi tarafından soğurulmaktadır. Sadece aşırı uzak gökadalardan gelen kırmızıya-kaymış Lyman-alfa ışıması Dünya atmosferinden engellenmeden ve yer konuşlu ESO teleskoplarıyla tespit edilebilecek uzun dalgaboyuna sahiptir.
Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin
teknoloji,bilim,çalışmalar,verilen değerli emekler bilim insanlarının bu buluşları insanlığa sundukları evren hakkında ki yazılar görüntüler inanın bunlar çok değerli bilgiler kaç kişi takip ediyor?bence çok az keşfedilen evreni(azda olsa)incelemek benim için çok önemli yeni yeni bilgiler öğreniyoruz,teşekkürler ASTRONOMİ DİYARI.selamlar.