Gökbilimciler Jüpiter’in uydusu Io’daki volkanik hareketliliğin atmosferini nasıl etkilediğini anlamaya yakın.
Şili’deki Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesinden (ALMA) alınan yeni radyo görüntüleri Io’nun volkanlarından atmosferine yayılan kükürt dioksit (SO2) ve kükürt monoksit (SO) gazlarının varlığını ortaya çıkardı ki SO2’nin varlığı şimdiye kadar belirsizdi. Gözlem verilerine dayanarak Berkeley’daki California Üniversitesi liderliğindeki bir ekip Io’nun atmosferinin % 30-50’sinden aktif volkanların sorumlu olduğunu hesapladı.
Californiya Üniversitesi Astronomi, Yer ve Gezegen Bilimi Bölümünden Prof. Imke de Pater: “Io’nun atmosferindeki dinamikleri hangi sürecin harekete geçirdiği bilinmiyordu. Io’da güneş ışığı etkisiyle buzlu yüzeyden yükselen (buharlaşan) volkanik bir hareketlilik mi yoksa bir gaz mı? Gösterdiğimiz şey aslında volkanların Io atmosferinde büyük bir etkiye neden olduğudur” diyor.
Ekip bununla da yetinmeyip sadece aktif volkanların üzerinde değil tüm atmosfere yayılmış olan SO gazını da tespit etti. Hawaii’deki Maunakea’daki WM Keck Gözlemevinin yaptığı gözlemler atmosferdeki SO’nun görülmeyen volkanlardan yani aşırı sıcaklık nedeniyle patlayan gizli volkanlardan geldiğini ve maddenin buhar halinde dışarı atıldığını gösteriyor. Io’nun Pele gibi bilinen volkanlarından çıkan dumanlar yoğun toz ve volkanik gaz gibi gözlenebilir maddeler atmosfere yayılırken bu tür saf haldeki gaz bulutlarını görmek zordur.
De Pater: “Keck ile SO emisyonlarının en geniş alanlarına baktığımızda bu gazın büyük olasılıkla 1500 Kelvin’i aşan sıcaklıklarda volkanik menfezlerden kaynaklandığını, ancak henüz bilinen herhangi bir volkana kadar izlenemediğini gördük. Bu da gizli bir volkanizmaya işaret etmektedir. ALMA ile gördüğümüz SO’nun çoğu büyük olasılıkla güneş ışığı tarafından sülfür-oksijen bağı kırılan SO2’ye ait” diyor.
Io, Güneş sisteminde volkanik açıdan en aktif uydu olup üzerinde 400’den fazla volkan bulunmaktadır. Io’nun atmosferine sülfür gazı püskürten volkanik hareketleri izlemek gökbilimcilere bu sıra dışı uydunun ateş ve buzdan oluşan içyapısı hakkında daha iyi fikir vermektedir.
