ESA’nın Herschel Uzay Gözlemevi verileriyle, ilk kez Güneş dışında bir yıldızın, Alfa Erboğa A (Alpha Centauri A)’nın, atmosferindeki soğuk katman tespit edildi. Keşif Güneş etkinliğini anlamaya yardımcı olmakla birlikte diğer yıldızların çevresindeki ön-gezegen sistemlerinin keşfedilmesi çalışmalarında yardımcı olabilir.
Güneş’in en yakın komşusu olan Alfa Erboğa sisteminde üç yıldız bulunuyor: En uzaktaki sönük kırmızı cüce Proxima Erboğa 4,37 ışık yılı uzaklıkta, daha yakındaki çift yıldız olan Alfa Erboğa AB ise 4,24 ışık yılı uzaklıktadır.
Yakın zamanda Alfa Erboğa B’ye yakın yörüngede dolanan Dünya kütleli bir gezegen keşfedilmişti. Ancak gökbilimciler için Alfa Erboğa A daha önemlidir: kütlece Güneş’e benzeyen yıldız sıcaklık, kimyasal bileşimi ve yaşı gibi özellikleriyle kıyaslama için uygun bir ortam oluşturur.
Güneş’in görünen yüzeyi -korona- 6000 C derece olmasına karşılık atmosfer sıcaklığı milyonlarca dereceye kadar ulaşır. Altta, yüzeyden sadece birkaç yüz kilometre içeride ise sıcaklığın 4000 C dereceye düştüğü kromosfer tabakası bulunur.
Korona çıplak gözle görülemeyen beyaz plazma fişeklerini milyonlarca kilometre dışarı atarken, kromosfer Güneş çevresinde pembe-kırmızı halka gibi görünür. Her iki katmanda Güneş’in parlak yüzünün görülmesini engelleyen güneş tutulması sırasında görülebilir.
Güneş’in atmosferindeki ısınma yıllardır sırrını korudu, ancak bunda uzaya atmosferi boyunca bükülerek uzanan manyetik alan çizgilerinin neden olduğu ve Dünya’ya kadar ulaşan güneş fırtınalarının etkili olduğu düşünülüyor. Açıkçası bu olgu bilimcilerin ilgisini çekmektedir.
Şimdi ise Herschel’in, Alfa Erboğa A’nın atmosferine ait uzak kızılötesi ışık gözlemleri, bilgisayar modellerinin elde ettiği sonuçlarla karşılaştırılarak başka bir yıldızın atmosferinde de benzer soğuk katman olduğunu belirlendi.
İsveç Onsala Gözlemevi’nden René Liseau: “Bu tür çalışmalar şimdiye kadar Güneş ile sınırlıydı, ancak biz Alfa Erboğa A’nın da benzer sıcaklık değerlerine sahip olduğunu gördük” diyor.
“Çeşitli yıldızlara ait yapılacak ayrıntılı gözlemler, katmanların kaynağı ve genel atmosferdeki ısınmanın nedeninin anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.”
