NASA’nın Hubble Uzay Teleskopu kozmik uzaklıkları ölçmek için kullanılan süpernovalardan en uzaktakini bulma arayışı sonuç verdi. Supernova UDS10Wil, SN Wilson takma adlı süpernovanın kırmızıya kayma değeri 1,914 olup 10 milyar yıl önce patladığı sanılıyor. Patlamanın olduğu zamana bakıldığında yıldızın evrenin oluştuğu sıralarda doğduğu sonucunda ulaşılıyor.
SN Wilson Tip Ia süpernovası özel bir sınıfa aittir. Parlaklığı sayesinde kozmik uzaklıklar kıyaslanabilir. Ayrıca karanlık enerjinin evrenin genişleme hızına etkisiyle ilgili önemli ipuçları da sunabilir.
Baltimore Md Johns Hopkins Üniversitesi’nden gökbilimci David O. Jones: “Bu rekor uzaklıkla erken evrene yeni bir pencere açılıp, bir yıldızın nasıl patladığını anlamamıza yeni çözümler getirir. O dönemde gerçekleşen patlamalarla evrenin genişleme hızı ve evrimiyle ilgili öne sürülen kuramlar test edilebilir” diyor.
Keşifle birlikte Tip Ia süpernovasıyla ilgili öne sürülen iki kuramdan birine destek gelecek. Keşfedilen süpernovanın kesin olmamakla birlikte ölü yıldız artığı olan iki beyaz cücenin birleşmesiyle oluştuğu sanılıyor. Bu da mevcut modellerden birine uyuyor.
Bu keşif evrenin Büyük Patlamanın ardından geçen 13,8 milyar yıl içinde ne kadar değiştiğini anlamak amacıyla 2010 yılında başlatılan Hubble ile uzak Tip Ia süpernovaların keşfedilmesi programının bir parçasıdır. Gökbilimciler bunun için tayfölçer ve Hubble’ın Geniş Alan Kamerası 3 (WFC3)’ü kullanıyor. Program Baltimore Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü ve Md Johns Hopkins Üniversitesi’nden Adam Riess tarafından yönetiliyor.
Uzak süpernovaların keşfi karanlık enerji nedeniyle evrenin hızlanan genişlemesini ölçmek için güçlü bir yöntem sağlar. Şimdiye kadar Riess ve ekibi 2,4 milyar ile 10 milyar yıl öncesine kadar uzanan dilimde 100’den fazla süpernova keşfetti. Bu keşiflerden aralarında SN Wilson’da olmak üzere sekiz Tip Ia süpernovası en az 9 milyar yıl önce oluştu.
Oldukça az parlaklığa sahip olan uzak süpernovaların keşfi için üç yıl süren çok yakın-kızılötesi gözlemler yapıldı. Ekip 2010 yılının Aralık ayında SN Wilson süpernovasını farketti. Daha sonra süpernovanın belirlenen uzaklığının teyiti için WFC3’ün tayfölçeri ve Avrupa Güney Gözlemevi’ne (ESO) ait Çok Büyük Teleskop (VLT) kullanıldı.
SN Wilson önceki uzaklık rekorunu yüzde dörtle yani yaklaşık 350 milyon yılla geçti. Önceki rekor Kaliforniya’daki Berkeley Ulusal Laboratuarı’ndan Rubin David başkanlığındaki ekiple yaklaşık üç ay önce keşfedilmişti.
“Bu süpernovalar evrenin genişleme hızından sorumlu karanlık enerjinin dağılmasını sağlar.”
Yine de gökbilimcilerin Tip Ia süpernovalarının karanlık enerji enerji üzerindeki etkisi üzerinde öğreneceği çok şey var.
Erken evrendeki Tip Ia süpernovalarının keşfi ile mevcut iki patlama modeli de test edilebilir. Modelin birine göre bu tip süpernovalar iki beyaz cücenin birleşmesiyle gerçekleşir. Diğeri ise ortağı olan yıldızdan beslenen beyaz cücenin bir süre sonra dış kısmını atmasıyla oluşıur.
Ekibin elde ettiği ön kanıtlara göre 7,5 milyar yıl ile 10 milyar yıl önceki zaman dilimlerinde gözlenen Tip Ia süpernovalarında belirgin bir azalış görülüyor. Bu ise erken evrendeki yıldızların çoğunun genç yaşta olması nedeniyle görülen az miktardaki patlamaların iki beyaz cücenin birleşmesiyle oluştuğunu gösterir.
“Süpernovaları patlamış mısıra benzetirsek yeterince ısınmadan önce ne kadar süre geçmesi gerekirdi? Çekirdekte neler olup bittiğiyle ilgili farklı kuramlar olabilir. Bu keşifler, çekirdekler ne zaman olgunlaştı ve ilk mısır patlamaları ne zaman göründüğüyle ilgili, önemli bilgiler içeriyor” diyor Riess.
