Hubble Gözüyle Jüpiter’in Kuzey Işıkları

Gökbilimciler Hubble Uzay Teleskopu yardımıyla Güneş Sistemi’nin en büyük gezegeni Jüpiter’in kutuplarında oluşan muhteşem ışık gösterilerini izliyor. Bu gözlem programı dev gezegene varmak üzere olan NASA’nın Juno aracı ölçümlerine katkı sağlamak için planlanmıştır.

Jüpiter, Büyük Kırmızı Leke adlı renkli dev fırtınasıyla ünlüdür. Gökbilimciler şimdi Hubble’ın morötesi yeteneklerini kullanarak bu gezegenin başka bir güzelliği üzerinde duruyor.

Yeni gözlemler kuzey ışıkları (Aurora) olarak bilinen olağanüstü parlak ışık oyunlarını kapsıyor [1]. Yüksek enerjili parçacıklar manyetik kutuplardan gezegene sokulmasıyla gaz atomlarına çarparlar. Bu da kutuplarda ışık oyunlarına neden olur. Güneş’ten püskürtülen yüklü parçacıkların farklı şartlarda Jüpiter’e sokulması ile kuzey ışıkların bileşenleri arasındaki ilişki araştırma nedenidir.

NASA’nın Juno aracı Temmuz ayının başlarında gezegen yörüngesine girecek. Juno, güneş rüzgârı etkilerini şu sıralar güçlü bir şekilde hisseden gezegendeki kuzey ışıklarının ölçülmesi için harika bir zamanda Jüpiter ile buluşacak [2].

Leicester Üniversitesi’nden Jonathan Nichols: “Bunlar şimdiye kadar gördüğüm en dikkat çekici ve en aktif kuzey ışıklarıdır. Neredeyse bir havai fişek gösterisi izliyor gibiyiz” diyor.

Hubble kuzey ışıklarındaki değişimleri gözlemek için bir ay boyunca Jüpiter’i izledi. Dünya’dan daha büyük bir alanı kaplayan kuzey ışıklarına ait bir yığın görüntü kullanılarak bir video yapılması bile mümkün.

Jüpiter’in kuzey ışıkları Dünya’dakilere göre sadece büyük değil, aynı zamanda yüzlerce kez daha enerjiktir. Dünya’daki en yoğun kuzey ışıkları yüklü parçacıkların atmosferin üst katmanındaki gazlarla çarpışmasıyla kırmızı, mor ve yeşil renkli ışıklar doğar. Jüpiter’de de benzer durum vardır.

Gaz devi güçlü manyetik alanı nedeniyle daha fazla parçacığı kutuplara yönlendirir. Öyle ki, gezegene yakın yörüngede dolanan Io’daki volkan patlamaları sırasında güneş rüzgârı içindeki yüklü bu parçacıklarda uzaya atılır.

Hubble ve Juno ile birlikte yapılacak gözlemler Güneş ve diğer kaynaklardan kaynaklanan kuzey ışıklarının nasıl etkilendiğini anlamaya yardımcı olacaktır. Hubble gözlemleri devam etmesine karşılık alınan verilerin analizi birkaç ay daha sürecektir. Çalışma sırasında elde edilen ilk video ve fotoğraflar Jüpiter’in güzel kuzey ışıklarını göstermektedir.

Notlar

[1] Jüpiter’deki kuzey ışıkları ilk kez Gezgin 1 (Voyager 1) uzay aracı tarafından 1979’da keşfedildi. Jüpiter’in kuzey ışıkları görünür ışık altında kutba geçirilmiş bir yüzük izlenimi verse de morötesi görüntüler tüm güzelliğini ortaya çıkarmıştır.

[2] Gökbilimciler bu ışıkları ilk kez Hubble ile gözlemiyor. Cassini uzay aracı 2000 yılında Satürn’e doğru yol alırken Jüpiter’e en yakın konumdan geçtiği sırada Hubble ile işbirliği yapıp kuzey ışıklarını gözlemişti. Bunun ardından geçtiğimiz yıl Pluto yakınından geçen Yeni Ufuklar (New Horizons) aracı 2007’de Jüpiter’in kuzey ışıklarını görüntülemişti.

Hubble/ESA