Yaklaşık bir yıl önce soğutucusu bittiği için görevini sona erdirmek zorunda kalan Avrupa Uzay Ajansı’na (ESA) ait Herschel Uzay Gözlemevi verilerinin işlenmesi sürüyor. Bu verilerle yapılan yeni bir çalışmaya göre Asteroit Kuşağı’ndaki cüce gezegen Ceres çevresinde subuharı bulundu.
950 km’lik çapıyla Ceres, Mars ile Jüpiter arasındaki Asteroit Kuşağı’ndaki en büyük cisimdir. Asteroitlerin tersine Ceres neredeyse küresel bir şekle sahip olduğundan Pluto gibi cüce gezegen sınıfındadır.
Ceres’in iç yapısının kayalık bir çekirdek ve onu saran buzlu yüzey olduğu düşünülüyor. Asteroit Kuşağı’ndaki cisimlerin su-buz içerikleri Güneş Sistemi’nin evrimi ile ilgili önemli ipuçları barındırdığından gökbilimciler için önemlidir.
Güneş Sistemi 4,6 milyar yıl önce oluştuğunda iç sistemdeki Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’ın çevreleri, sıvı suyun bulunamayacağı kadar sıcaktı. İlerleyen dönemde, 3,9 milyar yıl önce, bu gezegenler yoğun bir şekilde göktaşı ve kuyruklu yıldız bombardımanına uğramıştı.
Kuyrukluyıldızlardaki suyu ve buzu biliyoruz, peki ya asteroitler? Asteroit Kuşağı’ndaki cisimlerde su olabileceğine yönelik tartışmalar olsa da şimdiye kadar bunun kesin tespiti yapılamamıştı.
Şimdiye kadar… Herschel’in üzerindeki HIFI aleti yardımıyla buzlu dünyadan su buharı yayıldığını gösterildi.
ESA’nın İspanya’daki Avrupa Uzay Astronomi Merkezi’nden Michael Küppers: “İlk kez bu kuşaktaki bir cisimde suyun varlığını belirledik ve bu Ceres’in buzlu bir yüzeyinin ve bir atmosferinin olduğunu da gösterir” diyor.
Herschel ile çözüme yönelik bir görüntü alınamadı, ancak gezegenin 9 saatlik dönme süresi boyunca elde edilen su sinyallerindeki değişimler izlendi ve yüzeydeki su kaynaklarının dağılımı tespit edildi. Görülen su buharının yüzey üzerinde iki farklı noktadan çıktığı olduğu görüldü.
Herschel ve asteroit ve kuyrukluyıldız izleme programı olan MACH-11 ekip üyesi Laurence O’Rourke: “Gözlemlerimiz sonucunda yüzeyi buzla kaplı olan Ceres’in çok küçük bir bölümü olan bu bölgelerin saniyede 6 kg subuharı ürettiğini tahmin ediyoruz” diyor.
Su buharının oluşumuna yönelik en basit açıklama buzun ısınarak gaz formuna geçmesi ve yüzeydeki tozla birlikte hareketlenmesidir. Kuyrukluyıldızlardaki subuharı da bu şekilde oluşur.
Subuharı yayan iki bölge Ceres’in diğer bölgelerine göre % 5 daha karanlıktır. Bu da güneş ışığını daha çok emdiği ve böylece daha çok ısındığı anlamına gelir.
Diğer bir olasılık ise cüce gezegende gayzerler ya da buzlu volkanlar olmasıdır.
Ceres ile ilgili daha ayrıntılı bilgileri yakın zamanda, 2015’de cüce gezegene varacak olan NASA’nın Şafak (Dawn) uzay aracından öğrenebileceğiz. Böylece Ceres’teki su hareketliliğin nedeni de anlaşılacak.
ESA Herschel projesi bilim insanlarından Göran Pilbratt: “Ceres’ten subuharının uzaya yayılmasının keşfi aynı zamanda Güneş Sistemi’nde suyun nasıl dağıldığı hakkında da bilgi veriyor. Bu da aynı zamanda yeryüzündeki suyun kaynağıyla ilgili tartışmalara önemli bilgi sağlayacaktır” diyor.
