Avrupa Güney Gözlemevinin Şili’deki Çok Büyük teleskobunu (ESO VLT) kullanan bir gökbilimciler ekibi Güneş Sistemimize en yakın yıldız olan Proxima Centauri etrafında dolanan başka bir gezegene dair kanıt buldu. Aday durumundaki gezegen, sistemde tespit edilen üçüncü ve yıldızın etrafında şimdiye kadar keşfedilmiş olan en hafif nesnedir. Dünya’nın kütlesinin sadece dörtte biri büyüklüğündeki gezegen aynı zamanda şimdiye kadar bulunan ötegezegenler arasındaki en hafiflerden biridir.
“Keşif, en yakın yıldız komşumuzun ilginç yeni dünyalarla dolu ve buraların yeni çalışmalar ile gelecekteki keşiflere açık olduğunu göstermektedir,” diye açıklıyor sonuçları bugün Astronomy & Astrophysics adlı dergide yayımlanan çalışmaya liderlik eden, Portekiz, Astrofizik Araştırma Merkezinden araştırmacı João Faria. Proxima Centauri Güneş’e en yakın yıldız olup, sadece dört ışık yılından biraz daha ötededir.
Yeni keşfedilen Proxima d adlı gezegen, Proxima Centauri’nin etrafında, Merkür’ün Güneş’e olan uzaklığının onda birinden daha az, yaklaşık dört milyon kilometre uzaklıktaki bir yörüngede dolanmaktadır. Yıldız ile yaşanabilir bölge arasında — yıldızın etrafındaki, gezegenin yüzeyinde suyun sıvı halde bulunabildiği bölge — bulunan gezegenin Proxima Centauri etrafındaki bir yörüngesini tamamlaması sadece beş gün sürmektedir.
Yıldızın hali hazırda iki diğer gezegene ev sahipliği yaptığı bilinmektedir: Dünya ile benzer kütleye sahip Proxima b gezegeni yıldızın etrafındaki yaşanabilir bölgedeki turunu 11 günde tamamlarken, Proxima c aday gezegeni ise yıldızdan çok daha uzakta beş-yıllık bir yörüngede dolanmaktadır.
Proxima b, ESO’nun 3.6-metrelik teleskobu üzerindeki HARPS aygıtı ile birkaç yıl önce keşfedilmiştir. Keşif daha sonra 2020 yılında Proxima sistemini ESO’nun VLT’si üzerindeki ESPRESSO aygıtı ile inceleyen bilim insanları tarafından onaylanmıştır. Gözlenen sinyal çok zayıf olduğundan ekip bunun yıldızda meydana gelen değişimlerden ziyade gezegenden kaynaklı olduğunu onaylamak için ESPRESSO ile takip gözlemleri gerçekleştirmiştir.
“Yeni gözlemleri elde ettikten sonra sinyalin yeni bir gezegen adayından geldiğini onaylayabildik,” diyor Faria. “Böyle düşük bir sinyali yakalamanın zorluğu ve bunu başardıktan sonra Dünya’ya bu kadar yakın bir ötegezegeni keşfetmek heyecan vericiydi.”
Dünya’nın dörtte biri kadar kütlesiyle Proxima d dikey hız yöntemi ile ölçülen en hafif gezegen olarak L 98-59 gezegen sisteminde yeni keşfedilen gezegeni geride bırakmıştır. Bu yöntemde yörüngede dolanan gezegenin çekimsel etkisiyle yıldızın hareketinde meydana gelen küçük yer değiştirmeleri ölçülmektedir. Proxima d’nin kütle çekimi o kadar küçük ki Proxima Centauri üzerinde oluşturduğu ileri ve geri hareketlerin hızının büyüklüğü saniyede 40 santimetre civarındadır (saatte 1.44 kilometre).
“Bu başarı aşırı derecede önemli,” diyor ESO Şili ESPRESSO aygıt bilimcisi Pedro Figueira. “Dikey hız yönteminin gökadamızda en fazla bulunan ve potansiyel olarak bildiğimiz yaşama ev sahipliği yapabilecek, bizimki gibi küçük gezegenlerin sayısını ortaya çıkarma potansiyeli bulunuyor.”
“Bu sonuç ESPRESSO’nun yeteneklerini açıkça ortaya koyarken, gelecekte bulabilecekleri hakkında beni meraklandırıyor,” diye ekliyor Faria.
ESPRESSO’nun diğer dünyaları arama çalışmaları, şu anda Atacama Çölünde inşası devam eden ve yakın yıldızların etrafında çok daha fazla gezegenin keşfedilmesi ve araştırılması adına kritik öneme sahip ESO’nun Aşırı Büyük Teleskobu ile tamamlanacaktır.
Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin
