Bu devasa yeni görüntüdeki kızılımsı gaz bulutları nadir görülen, büyük kütleli ve henüz yeni oluşmuş ancak halen kalın toz bulutlarına gömülü olan yıldızlarca aydınlatılıyor. Kavurucu sıcaklıklarıyla, oldukça genç bu yıldızlar kozmik ölçekte çabucak geçip giden bir yolculuk yapmakta ve kökenleri halen bilinmemektedir. Oldukça zengin ve göz alıcı çevreleriyle bu devlerin meydana geldiği büyük bulutsu ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan VLT Tarama Teleskopu (VST) ile ayrıntılı bir şekilde görüntülendi.
Yaklaşık 12 000 ışık-yılına kadar genişleyen gaz ve toz bulutu RCW 106 güney gökküresi takımyıldızlarından Cetvel doğrultusunda yer almaktadır. Bu bölge ismini Samanyolu’ndaki H II bölgelerini temsil eden katalogda 106. sırada bulunmasıyla almıştır [1]. RCW 106 gibi H II bölgeleri, hidrojenden oluşan gaz bulutları olup, yakıcı sıcaklıklarıyla genç yıldızlardan yayılan yoğun yıldız ışığı tarafından iyonlaştırılmaktadırlar. Bu sayede parıldamaya başlayan bulutlar aynı zamanda garip şekillerdeki görüntülerine neden olmaktadır.
RCW 106 yeni görüntünün ortasında yukarı kısımda yer alan kırmızı buluttur, bu dev H II bölgesinin çoğu toz tarafından örtülü olsa da, görünür kısmından çok daha geniştir. Bu geniş-alan VST görüntüsünde ayrıca diğer bağlantısız nesneler de bulunmaktadır. Örneğin, görüntünün sağındaki ipliksi yapılar eski bir süpernova kalıntısı olup, sol altta kırmıızı renkte parıldayan iplikçikler oldukça sıcak ve tuhaf bir yıldızı çevrelemektedir [2]. Karanlık örtücü toz parçaları da tüm kozmik manzara boyunca görünür durumdadır.
Gökbilimciler bir süredir RCW 106’yı araştırıyor, dikkatlerini çeken kırmızı bulutlar olmasa da, içlerinde gizemli kökenleriyle büyük kütleli ve güçlü yıldızlar bulunuyor. Bu yıldızlar oldukça parlak olmalarına rağmen bu görüntüdeki gibi görünür ışıkta kalın toz tabakası ile örtülü olduklarından görülemiyorlar, ancak daha uzun dalgaboylarında görüntülendiklerinde bölgedeki yıldızlar açıkça ortaya çıkıyor.
Güneş gibi daha küçük kütleye sahip yıldızların oluşumları oldukça iyi biliniyor — kütleçekimi altında bir araya gelen gaz bulutları ile yoğunluk ve sıcaklık artıyor ve çekirdek kaynaşması başlıyor — ancak RCW 106 gibi bölgelerde bulunan en büyük kütleli yıldızlar için bu açıklama yeterli görülmüyor. Gökbilimciler tarafından O-türü yıldızlar olarak bilinen bu yıldızlar Güneş’ten onlarca kat daha fazla kütleye sahip olabildikleri gibi, yıldız maddesinin oluşum aşamasında nasıl bir araya geldiği ve yeterli miktarda gazı nasıl topladıkları henüz açık değildir.
O-türü yıldızlar muhtemelen RCW 106 gibi bulutsuların en yoğun kısımlarından oluşmakta ve yapıları gereği zor anlaşılmaktadırlar. Toz tarafından örtülmelerinin yanı sıra, O-türü bir yıldızın yaşam süresi de zorluk çıkarmaktadır. Çekirdeklerindeki yakıt yalnızca birkaç on milyon yıl süresince yanmakta, buna karşın en küçük kütleli yıldızlar on milyarlarca yıl yaşam sürebilmektedir. Bu kütlede bir yıldızı oluşturmanın zorluğu ve bu kadar kısa bir yaşam süresi, bu tür yıldızların nadir bulunmalarına — kozmik komşularımız olan her üç milyon yıldız arasında sadece bir tane O-türü yıldız yer almaktadır. Bunlardan hiç biri de ayrıntılı araştırmalar için yeterince yakın değildir ve bu nedenle kısa yaşam süreli bu dev yıldızların oluşumu halen bir gizem olarak kalsa da, buradaki gibi parıldayan H II bölgeleri üzerindeki etkileri kolayca anlaşılabilmektedir.
Notlar
[1] Katalog 1960 yılında Avustralya’daki Mount Stromlo Gözlemevi’nden soyadları Rodgers, Campbell ve Whiteoak olan üç gökbilimci tarafından derlenmiştir, bu nedenle kısa adı RCW’dir.
[2] Süpernova kalıntısı SNR G332.4-00.4 ayrıca RCW 103 olarak da bilinmektedir. Yaşı yaklaşık olarak 2000 yıldır. Aşağıdaki iplikçikler RCW 104 olup, Wolf Rayet yıldızı WR 75’i çevrelemektedirler. Bu nesneler RCW numaraları taşısalar da, daha sonraki ayrıntılı araştırmalarda nbunların H II bölgelerinde olmadıkları görülmüştür.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
