Yıldız oluşumları biten gökadaların yaşamları da son noktaya ulaşarak “sönmeye” başlar. Uzak geçmişteki sönmüş gökadaların günümüzdekilere göre çok daha büyük olması gökbilimcileri şaşırtıyor. Artık yeni yıldızlar oluşturamayan bir gökada nasıl olur da büyüyebiliyor? Bir gökbilimci ekibi bu kozmik bilmecenin yanıtını Hubble Uzay Teleskopunu kullanarak bulduklarını düşünüyor. Hem de yanıt son derece basit.
Antik sönmüş gökadaların başka gökadalara katılarak onların içinde büyüdüğü düşünülüyordu.
Bu gökadaların yeni yıldızlar oluşturması için kendilerinden en fazla beş-on kat büyük gökadalarla çarpışıp birleşmesi gerektiği düşünülüyordu. Ancak birleşmelerin olması demek ortamda oldukça fazla miktarda küçük gökada olmasını gerektirir -ki biz onları göremiyoruz.
Yakın zamana kadar modelin öngördüğü sayıda sönmüş gökadaları görmek mümkün olmadı. Ancak şimdi, gökbilimciler Hubble COSMOS verilerini kullanarak kozmik zamanın son sekiz milyar yıllık dönemi için ölü gökadaları belirleyerek saydı.
İsviçre ETH Zürih’ten Marcella Carollo: “Yıllardır sönmüş gökadaların gerektiğinden büyük olması gökada evriminin en büyük bilmecelerinden biri olmuştur” diyor. ABD Caltech’ten Nick Scoville ise: Hubble’ın COSMOS verileri bize çok sayıda gökada üzerinde çalışma yapmamıza olanak sağladı” diyor.
Ekip evreni şimdikinin yarısından daha genç yaşındayken gösteren COSMOS görüntülerine ek olarak Kanada-Fransa-Hawaii Teleskopu ve Subaru Teleskopu ile de ek gözlemler yaptılar. Bu gözlemler aslında gökyüzünün yaklaşık dokuz dolunay büyüklüğündeki bir alanını kapsamaktadır.
Bu birleşik sönmüş gökadaların şaşırtıcı şekilde küçük kaldığı gözlendi. Birleşme sonucunda bu küçük gökadalar genellikle yıldız oluşumu için boyutlarını korur. O zaman bu gökadaları neden zaman içinde büyüdüğünü görüyoruz?
ETH Zürih’den Simon Lilly: “Küçük gökadalar büyük gökadalarla değil, küçük sönmüş kardeşleriyle birleşerek büyüdüğünü gördük” diyor. İtalya’daki INAF Padua Gözlemevi’nden Alvio Renzini ekliyor: “Bu olay bir şehirdeki daire sayısının artmasının eski binalara yeni oda eklenerek değil, yeni ve daha büyük dairelerin inşasına bağlı olması gibidir.”
Gökadaların evrimini incelemek evrenin son sekiz milyar yıl içinde neler yaşadığını anlatır. Zaten erken evrende yıldız oluşturan bir gökadanın daha sonra sönerek büyüyemediği biliniyordu.
Caltech’den Peter Capak: “COSMOS bu tür gözlemleri daha önce olmadığı kadar ayrıntılı bir şekilde yaptı” diyor ve Carollo ekliyor: “Çalışmamız bilmecenin yanıtının son derece kolay olduğunu gösterdi. Doğa şimdiye kadar yanıtların karmaşık değil daha basit olduğunu gösterdiğinden, gördüğümüz oldukça tatmin edicidir.”
