NASA’nın Gezgin 1 (Voyager 1) uzay aracı 33 yıllık yolculuğunun ardından Güneş Sistemi’ndeki güneş rüzgarlarının etkisini kaybettiği en uzak noktaya ulaştı.
Gezgin 1 aracı şu an Güneş’ten 17.4 milyar km uzaklıkta bulunuyor. Bilim insanları bu bölgedeki güneş rüzgarı ile yıldızlararası bölgede yıldızlardan kaynaklanan rüzgarın karşılaştığını düşünüyor.
Aracın vardığı yer güneş sisteminin son bölgesi olması nedeniyle bir dönüm noktası olma özelliğini taşıyor. Yani şimdiye kadar insanoğlunun yaptığı bir araç ilk kez güneş sisteminin son noktasına ulaştı.
Kaliforniya Enstitüsü ve Teknolojisi’nden Gezgin görevinden sorumlu ekipten Ed Stone: “Güneş rüzgarının ulaştığı son noktayı geçtik. Bu da Gezgin 1’in şu anda yıldızlararası boşluğa daha yakın olduğunu gösteriyor” diyor.
Güneşimiz, Güneş Sistemi’nin çevresini bir balon gibi saran ve adına heliosfer denilen yüklü parçacıklarla dolu bölgeye kadar etkir. Şok dalgasıyla ses hızından daha yüksek bir rüzgarın etkisiyle fırlayan parçacıklar etkinin geçtiği bölgeye kadar ulaşır. Bu noktada güneş rüzgarı önemli ölçüde yavaşlar ve heliosfere ulaşır.
5 Eylül 1977 tarihinde fırlatılan Gezgin 1 Aralık 2004’te heliosfere ulaştı. Bilim insanları buradaki güneş rüzgarının hızını anlayabilmek amacıyla araçtaki Düşük Enerji Yüklü parçacık Aleti’nden gelen verileri kullandılar. Araştırmacılar, Gezgin 1’in dış yüzüne çarpan parçacıkların hızının aracın hızına eşit olduğunu anladıklarında güneş rüzgarının etkisinin artık hissedilmediğini anladılar. Gezgin 1 geçtiğimiz Haziran ayında Güneş’ten yaklaşık 17 milyar km uzaklıktaydı.
Bilim insanları bölgedeki güneş rüzgarının hızının değişken olduğunu bildiklerinden dört ay boyunca ölçümler aldılar. Ölçümlere göre güneş rüzgarının hızı aracın aldığı yola göre yılda saniyede 20 km azalarak Ağustos 2007’de saniyede 60 km’ye kadar düştü. Geçtiğimiz Haziran ayından bu yana da ölçülen hız sıfır oldu.
Bilim insanları Gezgin 1’in henüz heliosfer ötesi (heliosheath) bölgesine girmemiş olduğunu düşünüyor. Yıldızlararası uzaya doğru geçişte sıcak parçacıkların sayısı azalırken soğuk parçacıkların sayısında artış gözlenir. Bilim insanları heliosferin yapısıyla ilgili verileri kullanarak Gezgin 1’in bu bölgeden ne zaman çıkabileceğini hesapladılar. Buna göre araç 4 yıl içinde bölgeyi terk edecek.
Atina’daki Uygulamalı Fizik Laboratuarı ve Atina Akademisi’nden Tom Krimigis: “Bilimin gerçekleri ile Gezgin 1’in gerçekleri arasında bir çıkmazda olduğumuz görünüyor. Bu nedenle modellerimizi yeniden yapmak zorundayız” diyor.
Gezgin 1’in ikiz kardeşi olan Gezgin 2 ise 20 Ağustos 1977’de fırlatıldı. Araç şu anda 14.2 milyar km uzaklıkta bulunuyor. İki araç farklı yörüngelerde ve farklı hızlarda yollarına devam ediyorlar. Gezgin 2’nin hızı saniyede 15 km iken Gezgin 1 saniyede 17 km’lik bir hıza sahip. Önümüzdeki birkaç yıl içinde Gezgin 2’yi, Gezgin 1’in karşılaştığı olgular bekliyor olacak.
Kaynak: NASA-JPL
Şok Sınırı (Termination Shock): Güneş’ten milyarlarca km uzağa dek uzanan güneş rüzgarıyla üflenen elektrik yüklü gaz akışının sınırladığı yerdir. Bu rüzgar saniyede 300 ile 700 km arasında değişen bir hızla hareketlidir. Yıldızlararası rüzgarın etkisinin hissedildiği bu noktada güneş rüzgarının hızı düşmeye başlar.
Heliosfer (Heliosphere): Güneş’ten yayılan rüzgar gezegen yörüngelerini de geçerek geniş bir kabarcık oluşturur. Bu kabarcık uzayda Güneş ile birlikte hareket eder.
Heliosfer Kırsalı (Heliosheath): Heliosferin dış bölgesidir. Gezgin Güneş’ten 14 milyar km uzaklıktayken bu bölgeye girdi. Bu uzaklık Dünya-Güneş uzaklığının 94 katıdır.
Bu bölgede güneş rüzgarı ile yıldızlararası uzaydan gelen yıldız rüzgarları ilk kez karşılaşır.
Heliosfer Sonu (Heliopause): Bu sınır noktasında güneş rüzgarıyla yıldız rüzgarları arasında basınç dengelenmiştir.Gezgin bu bölgeyi de geçince artık yıldızlararası uzayda olacak.
Yay şoku (Bow shock): Bir dere içindeki kayanın önünde oluşan suyun etkisi gibi yıldızlararası uzayda oluşan yay şeklindeki şok formu.
