Hubble verileri, Fomalhaut yıldızına ait olduğu söylenen b gezegeninin gerçekte var olmayabileceğini ortaya çıkardı. Buna göre gezegen aslında tamamıyla toz örtüsüyle kaplı ve muhtemelen şimdiye kadar eşine rastlanmamış bir nesne olabilir.
Gökyüzünün parlak yıldızlarından biri olan 25 ışık yılı uzağımızdaki Fomalhaut, Güneybalığı (Piscis Austrinus) takımyıldızında yer almaktadır.
2008 yılının Kasım ayında Hubble görüntülerini inceleyen gökbilimciler, ilk kez bir gezegenden yansıyan ışığı görerek Fomalhaut b gezegeninin keşfini duyurdular. Nesne yıldızdan uzakta olan geniş bir enkaz halkasının içindeydi. Gezegenin en fazla üç Jüpiter kütlesinde olduğunu hesapladılar.
Son çalışma nesnenin gezegen olarak yorumlanmasının yanlış olduğunu ileri sürüyor. Nesnenin görünen hareketini Spitzer Uzay Teleskopu ile yapılan kızılötesi gözlemlerle izleyen gökbilimciler, gezegenle ilgisi olmayan kısa ömürlü bir toz bulutu olduğu savunuyor.
Toronto Üniversitesi ve NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Thayne Currie: “Elde ettiğimiz sonuçlar Fomalhaut b’nin bir gezegen olduğu iddiasını çürütüyor” diyor.
Çalışmada Fomalhaut b’nin parlaklığının iki değer arasında değiştiği ve bunun gezegenin gaz biriktirdiği anlamına geldiği belirtiliyor. İzleyen çalışmalar bu değişimin nesnenin gerçek ve değişken bir toz bulutu kanıtı olduğunu ortaya çıkarıyor.
Currie ve ekibi yeni çalışmada Hubble’ın 2004 ve 2006 verilerini de ele aldı. 600 ve 800 nanometre dalga boyunda yapılan gözlemlere ek olarak bir de 400 nanometre dalga boyundaki gözlemler yapıldı. Sonuçta ekip önceki araştırmaların tersine gezegenin parlaklığında bir değişme fark etmedi.
Ekip Hawai Subaru Teleskopu ile de kızılötesi dalga boyunda gözlem yapmak istediyse de bunu başaramadılar. Subaru ile elde edilemeyen gözlem, Spitzer sayesinde gerçekleşti ve Fomalhaut b’nin iki Jüpiter kütlesinden daha küçük bir nesnenin olduğu ortaya çıkarıldı.
Bir başka tartışma konusu da nesnenin yörüngesiydi. Fomalhaut b, yıldızından uzaktaki bir yörüngede dolanan bir gezegen ise çok yavaş hareket etmesi gerekiyordu. Ancak çalışmalar onun olması gerekenden çok daha hızlı hareket ettiğini ortaya koymuştu. Ayrıca bazı araştırmacılara göre Fomalhaut b eğri bir yörünge izlemekteydi.
Hubble verilerini işleyen Currie ve ekibi, Fomalhaut b’nin halka düzlemi içindeki hareketinde kütle çekiminin etkisiyle halkayı bozduğu ve tutarlı bir hızda hareket ettiğini belirledi. Ekip üyesi Arizona Üniversitesi’nden yüksek lisans öğrencisi Timothy Rodigas: “İncelememiz sonucunda nesnenin halka içindeki hareketinde iki yıl içinde halkayı araladığını gördük” diyor.
Currie ekibi bu sonuçları bir gezegen değil de bir toz bulutu için değerlendirdi. Fomalhaut yıldızı çevresine yayılmış halkanın en az 60 000 yılda dağılmış toz bulutundan oluşabileceği belirlendi. Halkadaki toz bulutunun aldığı yıldız ışığı çok daha hızlı ve kuvvetli etki oluşturur.
Baltimore’daki Uzay Teleskopu Enstitüsü’nden John Debes: “Gezegenin içinde olduğu toz bulutunun olası davranışlarını ele aldığımızda, gezegenin toz bulutu içinde gömülü bir nesne olduğunu düşünüyoruz” diyor.
Çalışma Astrophysical Journal Letters’da yayınlanacak.
Gökbilimciler Fomalhaut b’yi atmosferinden saçılan ışık ile değil onu saran toz kümesinden gelen ışık ile keşfettiler. Bu da onu “doğrudan gözlenen gezegen” yapmaz. Currie’ye göre nesnenin şekli onun bir gezegenmiş gibi yorumlanmasına neden oldu.
Fomalhaut en son Mayıs ayında Hubble ile görüntülenmişti. Gözlemler ve bunu işleyen bilimsel çalışmalar yakında yayınlanacak.
Aşağıdaki film Fomalhaut b’nin gezegen olmayabileceğini eğlenceli bir dille aktarmış:
