Dr. Masato Onodera başkanlığında oluşturulan uluslar arası bir araştırma ekibi Subaru Teleskobunu kullanarak parlak ve büyük eliptik bir gökadanın kızılötesi tayfını ölçtü. Gökada evrenin çeyrek yaşında iken oluşmuş, yani 10 milyar ışık yılı uzaklıkta yer alıyor. Önceki keşiflerin tersine bu gökada yakın evrende gördüğümüz gökadalara benziyor. Gökadanın kütlesi ve büyüklüğü normal bir gökada kadar ve hızı da kabul edilebilir sınırlar içinde bulunuyor. Bu araştırma erken evrende oluşan eliptik gökadaların evrimine ışık tutabilir.
Dünya yakınlarında evrenin en büyük dev eliptik gökadaları bulunmaktadır. Bu gökadalar bizim Samanyolu gibi sarmal bir yapıda değil, oval bir disk şeklindedirler. Büyük teleskopların yardımıyla gökbilimciler dünyadan 10 milyar ışık yılı uzaklıkta Samanyolu’ndan çok daha büyük eliptik gökadaları keşfetmişlerdir. Böylesine uzakta yer alan eliptik gökadaları gözlemek evrenin geçmişindeki sırrı aralamak için yeterli bilgi sağlamaktadır.
Beş yıl önce Hubble Uzay Teleskopu ile alınan verilerin ışığında uzak eliptik gökadaların yakınımızdaki yerel eliptik gökadalardan 2 ile 5 kat daha küçük olabileceği öne sürüldü. Eğer bu doğru ise uzak gökadaların yoğunlukları yerel gökadalara göre 10 ile 100 kat daha fazla olmalıydı. O zamandan bu yana uzmanlar , bu gökadaların 10 milyar yılda hem sıkıştığını hem de yerel gökadaların boyutlarına kadar nasıl genişlediğini tartışmaya başladılar. Birçok ölçümle uzak gökadaların boyutlarının doğru olup olmadığı kıyaslandı. Bu gökadaların görünür büyüklüklerinde bazı ölçüm hataları yapılmış olabilir mi?
Bu sorunun yanıtı için Onodera’nın ekibi uzak evrendeki en büyük dev eliptik gökadalar içinde yeni bir aday belirlemekle işe giriştiler. Bunun için Subaru Teleskopu’nun benzersiz kızılötesi ışık tarayıcısını ve Hawaii Teleskopu’nun geniş kızılötesi alan kamerasını kullandılar. Soın olarak da Hubble Uzay Teleskopu’nun yüksek çözünürlükteki görüntülerinden yararlandılar. Seçilen bir örnek Subaru ile gözlem yapmak seçildi.
Onodera’nın ekibi farklı bir yol izleyerek uzak eliptik bir gökadanın boyutlarını kestirebilmek için yıldızların hız dağılımını ortaya çıkardılar. Hız dağılımı, yıldız kümelerinin gökada içinde dağılımını ve kütlelerini tespit eden bir yöntemdir. Gökada içinde yeralan küçük bir grubun, kütle çekimini dengelemek için belirli bir hıza sahip olması gerekir. Gökadanın tayfındaki çizgilerin genişliği yıldızların hızını gösterebilir ve bu da onların hızını ve boyutlarını ortaya çıkararak gökadanın kütlesi hakkında bilgi sahibi olunabilir.
Ancak uzak gökadaların bu ölçüm çizgilerinin elde edilmesi, görünür ışık tayfının dışında neredeyse kızılötesi tayfına denk geldiği için zordur. Kızılötesi ışık yalnız bu gökadadan değil aynı zamanda çevredeki birçok gökadadan da geleceği için uygun değerleri elde etmek zaman almaktadır.
Bu yeni yöntem uzak gökadaların kütlelerinin ölçülebilmesi için düşünülmüştür. Bu tür bir ölçüm geçenlerde küçük bir yerel gökada da denenmişti. Aynı tekniği kullanan ekip, ID 254025 kodlu bir eliptik gökadanın hız dağılımının 19 000 ışık yılı dolayında olduğunu hesapladılar. Bu sonuç yüksek yoğunluktaki sıkışmış gökadalar gibi dev gökadaların da büyük patlamadan birkaç milyar yıl sonra oluştuğunu gösteriyor.
Eliptik gökadaların gelişimi ise gizemini sürdürüyor. Onodera’nın ekibinin yeni hedefi kozmik zamanın iki uç noktasında yer alan bu gökadaların göreli büyüklüklerinin sorununu çözmek. Bu da ancak Subaru Teleskopu ile daha fazla gözlem yapmaktan geçiyor.
Kaynak: Subaru
