Gezegen avcıları için kötü bir haber var: Gökbilimcilerin aradığı “sıcak Jüpiter”lerin çoğu bağlı olduğu yıldız tarafından yok edilmiş olabilir. NASA’nın Goddard Uçuş Merkezi’nden John Debes ve Brian Jackson’un gerçekleştirdiği çalışmaya göre yıldız kümelerinde geçiş yöntemiyle dev gezegen keşfedilememesinin nedeni de bu. Araştırmacılar buna karşılık Kepler’in genç yıldız kümelerinde gezegen keşfedebileceğini de göz ardı etmiyor.
“Gezegenler keşfedilmesi zor olan nesnelerdir. Biz onların keşfinin neden zor olduğunu gösteren bir başka neden daha bulduk diyor” Jackson.
Gökbilimciler yaklaşık 10 yıl önce küresel yıldız kümelerinde birçok yeni dünyalar bulmayı umuyordu. Örneğin hedef olarak belirlenen 47 Tucanae (47 Tuc) küresel yıldız kümesindeki yaklaşık 34 000 yıldız arasından gezegeni olabilecek en az bir düzine yıldız olabileceği de söylendi. “En azından bir kaçında gezegen bulma ümidiyle birçok yıldıza bakıldı. Ancak olmadı” diyor Debes.
Şimdiye kadar 450’den fazla gezegen keşfedildi. Bunların çoğu da tek bir yıldızın çevresinde dolanıyor.
Jackson: “Küresel kümeler gezegenler için uygun ortamlar barındırmaz. Böyle bir yerde olabilecek bir gezegen yakınındaki başka bir yıldız tarafından itilebilir.” Ayrıca küresel kümeler gezegen oluşumu için gerekli olan metalden (hidrojen ve helyumdan daha ağır elementler) yoksundurlar.
Debes ve Jackson’a göre yıldızına Merkür’ün Güneş’in uzaklığına göre 3-4 kat daha yakın olan dev gezegenler, yıldızı tarafından hızla yok olma sürecine sokulur. Böylesi yakın bir yörüngede dolanan gezegende kütle çekimindeki gel-git etkisi nedeniyle yıldız yönünde bir şişme oluşur. Enerjisi zamanla azalan gezegen yıldızına doğru sürüklenen bir yörünge izlemeye zorlanır. Bu milyarlarca yıl sonra gezegenin yıldıza çarpmasıyla son bulur.
“Bu gezegenlerin son anları son derece dramatik olabilir. Böylesi bir gezegene örnek olarak WASP-12b verilebilir. Bu gezegen şu anda yıldızı tarafından yavaş yavaş yok ediliyor” diyor Jackson.
Baltimore’daki Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü’nden Ron Gilliland: “47 Tuc kümesi içinde yer alabilecek gezegenler diğer yıldızların itmesiyle yıldızına yakınlaşmış ve yok olmuş olabilir. Hem bu etki hem de kümenin metal açısından yoksul olması gezegen oluşumuna izin vermemiş olabilir. Bu da kümede şimdiye kadar neden gezegen keşfedilmediğini açıklamaktadır” diyor.
Debes ve Jackson’un modeline göre sıcak Jüpiter’lerin üçte biri çocuk denebilecek yaşta, 1 milyar yıl yaşındayken (Güneş Sistemi 4.5 milyar yıl yaşındadır) yıldızı tarafından yok edilir. 47 Tuc kümesi yaklaşık 11 milyar yıl yaşındadır. Bu yaşta sıcak Jüpiterlerin %96’sının yok olduğu düşünülüyor.
Sıcak Jüpiter ve dünya benzeri gezegen avında olan Kepler Uzay Teleskopu Debes ve Jackson’un modelinin testi için kullanılabilecek. Kepler yıldız yoğunluğu düşük ve yaşları yarım milyar ile 8 milyar yıl arasında değişen gezegen oluşumu için yeterli metali olan 4 açık yıldız kümesini tarayacak.
Gilliland: “Eğer Kepler’in yardımıyla o kümelerde gezegen keşfedebilirsek, yaşa bağlı olarak metal yoğunluğunun değişimini anlamanın yanı sıra gezegen oluşumları ile ilgili bilgimizi de genişletmiş olacağız.”
Gelgite bağlı yörünge değişimiyle yok olma modeli kanıtlanırsa gezegen avcılarının durumu daha da zorlaşacaktır. “Büyük ve yıldıza yakın gezegenler yok olmuş olabileceğinden dikkatleri daha küçük ve yıldızdan uzak noktalarda konumlanan gezegenlere çevirmek zorunda kalırız.” Böylesi bir durum ise ancak daha gelişmiş araçların geliştirilmesini gerektirecektir.
Kaynak: NASA
