Hubble Uzay Teleskopu Jüpiter’in en büyük uydusu Ganymade’in yüzeyinin altında tuzlu su okyanusu olduğunun kanıtlarını elde etti. Üstelik öyle böyle değil, Dünya’daki tüm su miktarından daha fazla.
Dünya dışında bir yerde sıvı suyun olması yaşam arama çalışmalarında çok önemlidir.
NASA’nın Genel Merkezi’nden John Grünsfeld: “Hubble’ın elde ettiği verilerle ulaşılan bu keşif önemli bir dönüm noktasıdır. 25 yıldır Dünya çevresindeki yörüngesinde dolanan Hubble ile şimdiye kadar Güneş Sistemi’yle ilgili önemli keşiflere imza atıldı. Ganymade’in buzla kaplı kabuğunun altında derin bir okyanus olması, yaşam olma olasılığını arttırıyor” diyor.
Güneş Sistemi’nin en büyük uydusu olan Ganymade aynı zamanda manyetik alanı olan tek uydudur. Manyetik alan kuzey ve güney kutuplar üzerinde parlak ve sıcak gaz şeritleri yani kutup ışıkları oluşturur. Ganymade Jüpiter’e yakın olduğundan dev gezegenin manyetik alanı içindedir. Jüpiter’in manyetik alanındaki değişimler Ganymade’deki kutup ışıklarının ileri geri ‘sallanmasına’ neden olur.
Kutup ışıklarının sallanmasını izleyen araştırmacılar, manyetik alanındaki değişimlerden Ganymade’in buzlu yüzeyinin altında sıvı okyanus olduğunu belirledi.
Almanya’daki Köln Üniversitesi’nden Joachim Saur başkanlığındaki araştırma ekibi, uydunun iç yapısını araştırmak için Hubble’ı kullandı.
“Ne tip bir teleskop kullanmamız gerektiğini aramızda tam bir beyin fırtınası yaratarak tartıştık. Eğer uygun gözlem yapabilirsek manyetik alanın kutup ışıkları üzerindeki etkisini görebilirdik. Bir gezegenin içine hangi teleskopla bakabilirdiniz? Sonra… Aklıma bu fikir geldi: uydunun manyetik alanıyla ilgili bir şeyler öğrenebilirsek iç yapısı hakkında tahminde bulunabilirdik” diyor Saur.
Eğer bir tuzlu su okyanusu varsa, oluşturacağı ikinci manyetik alan Jüpiter’in manyetik alan etkisini yok edecektir. Bu da manyetik sürtünme adı verilen olguyla kutup ışıklarının sallanmasına neden olacaktır. Okyanus yoksa kutup ışıklarının sallanması 2 ile 6 derece arasındaki dar alanda olacak ve Jüpiter’in manyetik alanının etkisi güçlü olarak hissedilecekti.
Dünya’daki okyanuslardan 10 kat daha derin olan yeraltı okyanusunun yaklaşık 100 kilometre kalınlığında olması gerektiği hesaplandı. Okyanus yüzeyin 150 kilometre altında olmalıydı.
Bilim insanları Ganymade’in yüzeyinin altında sıvı okyanus olabileceğinden ilk kez 1970’lerde kuşkulandı. Bu kuşkuya dair ilk kanıtlar 2002 yılında NASA’nın Galileo aracının uydunun manyetik alan şiddetini ölçülmesiyle elde edildi. Galileo aracı 20 dakika aralıklarla manyetik alanın kısa, ‘anlık’ ölçümlerini üretti. Çok kısa olan bu gözlem süresi manyetik alan sallanmasının tespit edilebilmesi için yeterli olmadı.
Yeni gözlemler morötesi ışık altında yapıldı. Bu da Dünya atmosferinin dışında bulunan bir teleskopla yapılabilirdi.
En çok ilgi gösterdiğim ve merakla beklediğim haberlerden bu tip haberler. Yalnız, bence bir gezegende veya başka bir oluşumda, bölgede hayat bulmanın herhangi bir kriteri yok. Hele ki su olması gibi basit bir kriterle ile, ancak ve ancak kendi yıldız sistemimiz olması vasıtasıyla bağ kurabiliriz. Hem başka gök cisimleri üzerinde sıvı veya buz halde su keşfetmekten yorulmadık mı? Kaldı ki, ben şuana kadar suyun doğada hangi koşullarda ve ne sıklıkla sentezlendiğini anlatan bir makale yada belgesele rastlamadım. Suyu bu denli önemli bir noktaya koyarken, suyun ne olduğunu bu kadar soruyor olmamız çok ilginç. Her şeyde olduğu gibi suyu bildiğimiz hayat için bu derece değerli ve kritik kılan nokta, yine ona olan ihtiyacımızla doğru orantılı.
Eleştiriniz de haklısınız. Bu eleştiriyi gökbilimciler, astrobiyologlarda yapıyor: neden bildiğimiz gibi bir hayat sürsünler ki. Ancak bildiğimiz bir yaşam biçimini aramak daha kolay. Çünkü böylesi bir yaşamın temel unsurlarını biliyoruz. Bu unsurlardan en önemlisi de su. Bu nedenle uzayda bir yerde su, su buharı bulunduğunda gökbilimciler çok heyecanlanıyor.