Yakın yıldızlardan Fomalhaut A, bir gezegen ve kuyrukluyıldızlarla dolu muhteşem bir halkaya sahiptir. Herschel Uzay Gözlemevi’ni kullanan gökbilimciler bu sistemle ilgili yeni bir keşif gerçekleştirdi: Sistemdeki üçüncü yıldız olan Fomalhaut C’nin bir toz halkası bulunuyor. Sonuçlar Royal Astronomical Society Dergisi’nde yayınlandı.
Fomalhaut A gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biridir. Güneybalığı (Piscis Austrinus) takımyıldızındaki mavi-beyaz rengiyle göze çarpan yıldız bizden 25 ışık yılı uzakta yer alıyor. Kuzey yarıkürede sonbahar akşamlarında güney ufkuna yakın gözlenir. Buna karşılık geçtiğimiz Ekim ayında keşfedilen LP 876-10 kodlu Fomalhaut C’yi bir teleskop olmadan göremezsiniz.
Gökbilimciler Fomalhaut A’yı Hubble Uzay Teleskopu ile gözleyerek büyük bir toz diski içindeki Fomalhaut b gezegenini keşfetmişlerdi. Burada gezegen için b ve yıldız için B harfinin kullanıldığına dikkat ediniz.
Yeni çalışma Fomalhaut sisteminin sırlarını açığa çıkarabilir. Çalışmanın baş yazarı olan Cambridge Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nden gökbilimci Grant Kennedy: “Birbirinden 2,5 ışık yılı uzaklıkta yer alan iki yıldızlı bir sistemde iki ayrı kuyrukluyıldız kuşağına her zaman rastlayamazsınız. Bu bakımdan bildiğimiz yıldız çiftlerinden farklı bir sistemle karşı karşıyayız. Ayrıca bu kuşakların birbirini etkileyip etkilemediği de ayrı bir soru” diyor. Karşılaştırma açısından Güneş Dünya’ya 8 ışık dakikası, Pluto 5,5 ışık saati ve en yakın yıldız olan Proxima Centauri 4 ışık yılından biraz daha uzaktadır.
Bu keşif Fomalhaut Sistemi’nin büyük sırrını çözmeye yardım edebilir: Fomalhaut A çevresindeki kuyruklu yıldız kuşağı ve gezegenin yörüngesi elips (yörüngeler sadece dairesel değildir) şeklindedir. Bu cisimlerin eliptik yörüngenin nedeni belki de sistemdeki B ya da C yıldızlarına ait bir ya da birkaç cisimle yakınlaşmasıdır.
Bu tür yakınlaşmalar kuyrukluyıldız kuşaklarının yörüngesini eliptik yapmaz, sadece onlardan biraz toz ve buz kütlelerinin kopmasına, sık çarpışmalara neden olarak kuyrukluyıldızların daha parlak olmasını sağlar. İşte bu nedenle C yıldızı çevresindeki kuşağın keşfi önemlidir. A ve C çevresindeki kuşakta görülen parlamalar yakın geçişlerin etkisiyle gerçekleşiyor olabilir.
Kaliforniya Üniversitesi’nden Paul Kalas’ın yeni çalışması yörüngelerin eliptik olduğunu gösterdi. “Fomalhaut A’nın gezegeninin sistem içinde tedirginlik yaşadığını düşünüyoruz. Üstelik buna bir de kırmızı cüce olduğu kesin bir küçük yıldız da eklendi. Önümüzdeki birkaç yıl içinde kesin yörüngesi belirlenebilecek” diyor.
Yıldız etkileşimi sanıldığı kadar sıradışı değildir. Örneğin ISON kuyrukluyıldızının Güneş tarafından parçalandığını gözledik. Benzer olaylar Fomalhaut sisteminde de yaşanıyor olabilir. Omahault A ya da C çevresinde dolanan herhangi bir gezegende yaşam varsa oradakiler bize göre daha fazla kuyrukluyıldız geçişleri görebileceklerinden daha şanslı olabilirler.
Fomalhaut C, Herschel’in 2011 yılına ait verileriyle keşfedildi. Herschel Uzay Gözlemevi bu yılın Nisan ayında helyum soğutucusunun bitmesi nedeniyle zorunlu emekli olmuştu.
Kennedy aslında birkaç yıldır kuyrukluyıldız kuşaklarının bilindiğini belirtiyor. “Son birkaç yıldır Herschel’in yardımıyla bizden birkaç yüz ışık yılı uzaktaki birçok yıldızın çevresinde kuyrukluyıldız kuşağı aradık. Kırmızı cüce yıldız olan ve LP 876 adıyla da bilinen Fomalhaut C’nin böylesi bir kuşağa sahip olması aslında ender rastlanan bir durumdur. Bu kuşağın varlığı iki yıldız arasında etkileşim olduğunu düşünmemizi sağladı. Elbette Fomalhaut A’nın çevresinde eliptik yörüngede dolanan kuyrukluyıldız kuşağının varlığı bu sırrı çözmeye yardım edebilir.
Kennedy ve ekibi şimdi de bilgisayar benzetimleriyle Fomalhaut C kuşağının ayrıntısına ulaşmaya çaba gösteriyor. Fomalhaut B çevresinde de kuşak olup olmadığı henüz bilinmiyor. Gökbilimcilere göre birbirine bu kadar yakın olan yıldızların kuşaklarının birbirini etkilemesi gezegen sistemlerinin oluşmasına yardım edecektir.
