Yakın yıldızlardan Fomalhaut’u çevreleyen enkaz diski Hubble tarafından görüntülendi. Diskin yapısını etkileyen devasa bir gezegen olabileceği üzerinde duruluyor.
Gökbilimciler enkaz diskin yıldızdan yaklaşık 20 milyar km ile 30 milyar km’ye uzanmış olduğunu ve sanılandan çok daha geniş olduğunu belirlediler. Ancak gökbilimcileri asıl şaşırtan büyük toz halkası içindeki bir gezegenin eliptik yörüngesi aldığı yolu temizleme uğraşı vermesi oldu.
Gezegen yıldızına en yakın 4,6milyar km ve en uzak 27 milyar km kadar uzaklıktan geçiyor. Yörüngesi 2012 yılında Hubble’ın gözlemleriyle yeniden hesaplandı. Kaliforniya Berkeley Üniversitesi ve Kaliforniya SETI Enstitüsü’nden Paul Kalas: “Gezegen yıldızından düşündüğümüzden üç kat daha yakın bir noktadan geçti” diyor..
Kalas’ın başını çektiği ekibe göre Fomalhaut b gezegeninin böylesine eksantrik bir yörüngeye sahip olması bölgede başka gezegenlerin varlığını işaret ediyor. Onlara göre gezegenlerin birbirlerine uyguladığı kütle çekimi farklı yörüngelere sahip olmalarını sağladı.
Çalışma 8 Ocak’ta Kaliforniya’da yapılan Amerikan Astronomi Derneği’nin 221. toplantısında sunuldu.
Birkaç olası senaryo arasında en dikkat çekeni Fomalhaut’un kenarında 2000 yıl süren yörünge dönemine sahip keşfedilememiş bir gezegenin varlığına ilişkin olandır. Buna göre Fomalhaut b gezegeninin kütle çekim kuvveti nedeniyle bir gezegen bu tozlu kuşaktan dışarı çıkmış ve b gezegeni de bundan etkilenerek oldukça eliptik bir yörüngeye oturmuştur. NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden çalışmanın ortak araştırmacısı Mark Klemb: “Buna sebep dışarı atılan sıcak bir Jüpiter* olabilir” diyor.
Hubble Fomalhaut yıldızını çevreleyen toz ve buz kuşağında dilim dilim yer alan boşlukların varlığını da gösterdi. Bu da başka gezegenleri işaret ediyor olabilir. “Tozlu kuşak diğer gezegenleri bulmamıza olanak vermiyor” diyor Kalas.
“Toz kuşağı ile aynı düzlemdeki Fomalhaut b’nin yörüngesi 2032’de kesişecek. Bu sırada buzlu ve kayalık enkaz gezegenin atmosferine çarparak Shoemaker-Levy kuyrukluyıldızının Jüpiter’e çarpmasında olduğu gibi parçalarına ayrılabilir. Ancak gezegen yıldızından çok uzakta ve karanlık bir yerde olduğundan birşey göremeyebiliriz.” diyor Kalas.
Kalas, Fomalhaut’un kenarındaki gezegenin görünememesinin nedenini bölgenin görünür ışık altında çok parlak ve kızılötesinde çok karanlık görünmesine bağlıyor. Buna göre gezegen Pluto ile Jüpiter arası boyuta sahip olabilir ve optik parlaklığı muhtemelen çevresini saran toz katmanı tarafından soğurulmaktadır.
Bu tozlu yapı Fomalhaut b çevresinde de dönen uyduları oluşturmuş olabilir. Kalas: “Güneş Sistemimizde Satürn’ün sahip olduğu incecik halkalar gibi” diyor.
Ekip ayrıca bir cüce gezegenin Fomalhaut b’ye çarpıp parçalanarak gezegene bağlı bir toz kuşağı oluşturduğuna dair bir kuramı da öne sürüyor. Ancak kuşağın en fazla 10 000 yıl yaşında olduğu dikkate alındığında, böylesi genç yıldız sistemlerinde yıldızından uzak noktalarda yüksek enerjili çarpışmalar olması pek olası değil.
Hubble’ın önceki gözlemleri de incelenerek Fomalhaut kenarındaki cismin varlığı onay gördü.
“4 milyar yıl önce Güneş Sistemi’nde neler olup bittiğini Fomalhaut Sistemi’ne bakarak anlamaya çalışıyoruz. Gezegen mimarisi çiziliyor, kuyrukluyıldız kuşakları oluşuyor, gezegenler uydu kazanıyor ya da kaybediyor” diyor Kalas. Gökbilimciler önümüzdeki yıllarda bir yandan Fomalhaut b’yi izlerken, diğer yandan Güneş Sistemi’nin kenarındaki Kuiper Kuşağı gibi Fomalhaut kuşağında gömülü yeni gezegenlerin izini sürecek.
* Jüpiter gibi ya da daha büyük, ancak oldukça sıcak ötegezegenlere verilen ad.
